Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Finans Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FARUK YAVUZ
Danışman: ÖZDEN ÜNAL HALİT
Özet:Özet Sigorta sektörünün, ekonomik anlamda gelişmiş ülkelerin finans sisteminde oluşturduğu fon kaynağı ile büyük bir öneme sahip olduğu bilinmektedir. Son yıllarda yapılan yeni çalışmalar ve düzenlemeler neticesinde, Türkiye’de sigortacılık değer kazanmaya başlamış ve oluşturduğu fon kaynağı ile ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır. Değer kazanan sigorta sektörü aynı zamanda yoğun bir rekabet ortamında faaliyetlerini devam ettirmektedir. Yaşanan rekabet sonucunda; performans, verimlilik ve etkinlik gibi kavramlar büyük önem kazanmıştır. Performans, kurumların başarısını, diğer bir ifade ile hedeflerine ulaşma seviyesini, kaynaklarını ne kadar etkin ve verimli kullandığını belirleyen bir kavramdır. Performans değerlendirmesini yapabilmek için kullanılan yöntemlerden biri etkinlik analizidir. Etkinlik analizinde parametrik ve parametrik olmayan yöntemler kullanılmaktadır. Bu çalışmamanın amacı, kurumların etkinlik analizinin yapılmasında kullanılan yöntemlerden biri olan Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin toplam, teknik ve ölçek etkinliklerinin ölçülerek analiz edilmesidir. Çalışmada ilk olarak; sigortacılığın kavramsal ve teorik çerçevesi açıklanmış, ikinci olarak; verimlilik, etkinlik kavramı, VZA ve kullanılan modeller hakkında detaylı bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde; Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin VZA girdi ve çıktı yönelimli CCR ve BCC modelleri kullanılarak toplam, teknik ve ölçek etkinlikleri analiz edilmiş ve süper etkinlik modelleri ile şirketlerinin etkinlik sıralamaları hesaplanmış ve incelenmiştir. Ölçüm, Microsoft Office Excel altında çalışan DEA-Solver programı ile yapılmıştır. Çalışmada kullanılacak veriler T. C. Hazine ve Maliye Bakanlığı 2018 yılına ait Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyet Raporlarından alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Sigortacılık, Verimlilik, Etkinlik, Veri Zarflama Analizi Abstract It is known that the insurance sector has great importance in the financial system of economically developed countries with the funding source it creates. In studies conducted recently and regulations established in the recent years, insurance has started to gain value in Turkey and has contributed to the country's economy. As it gains value, the insurance sector continues its activities in an intense competitive environment. As a result of this competition; concepts such as performance, productivity and efficiency have gained great importance. Performance is a concept that determines the success of organizations, in other words, the level of achieving their goals and how actively and efficiently they use their resources. One of the methods used for performance evaluation is efficiency analysis. Parametric and nonparametric methods are used in efficiency analysis. The purpose of this study is using Data Envelopment Analysis (DEA) to analyze the efficiency of institutions insurance companies operating in Turkey total, technical and scale activities. Firstly, the conceptual and theoretical framework of insurance has been explained. Then, productivity, efficiency concept, DEA and the models used are described in detail. In the third section; DEA input and output-oriented insurance companies operating in Turkey using the CCR and BCC models total, technical and scale activities were analyzed and the efficiency rankings of the companies with super efficiency models were calculated and examined. The measurement was done with the DEA-Solver program running under Microsoft Office Excel. The data used in the study was taken from the Insurance and Private Pension Annual Reports of the Ministry of Treasury and Finance for 2018. Keywords: Insurance, Productivity, Efficiency, Data Envelopment Analysis İÇİNDEKİLER ÖZET . İİİ ABSTRACT . İV TABLO LİSTESİ . Vİİİ KISALTMALAR . Xİİ GİRİŞ . 1 BİRİNCİ BÖLÜM SİGORTACILIĞIN KAVRAMSAL VE TEORİK ÇERÇEVESİ 1. 1. Sigortanın Tanımı . 2 1. 2. Sigortanın Önemi . 3 1. 2. 1. Risk Öğesi Olarak Sigortanın Önemi . 3 1. 2. 2. Oluşturduğu Finansal Kaynak İtibariyle Sigortanın Önemi . 4 1. 3. Sigortanın İşlevleri . 5 1. 3. 1. Sigortanın Mikro İşlevleri . 6 1. 3. 1. 1. Dayanışma İşlemleri Organizasyonudur . 6 1. 3. 1. 2. Girişimcinin Kararlarını Etkiler . 6 1. 3. 1. 3. Girişimcinin Düşük Maliyetli Yatırım Sermayesi Bulmasını Sağlar. 6 1. 3. 1. 4. Atıl Duran Sermaye Miktarını Minimuma İndirir . 7 1. 3. 1. 5. Güvence Sağlayarak Bireylerin ve Kurumların Kredi Olanaklarını Arttırır. 7 1. 3. 1. 6 Fiyatların Gerçekçi Düzeyde Oluşmasını Sağlar . 7 1. 3. 1. 7 Önleyici Önlemlerin Gelişimini Sağlar . 8 1. 3. 2. Sigortanın Makro İşlevleri . 8 1. 3. 2. 1. Önemli Bir Tasarruf Kaynağıdır . 8 1. 3. 2. 2. Ekonomik-Sosyal Kayıp ve Çöküntüleri Önler . 9 1. 3. 2. 3. Uluslararası Ekonomik İlişkilerin Gelişmesini Sağlar . 9 1. 3. 2. 4. Ekonomide Önemli Vergi Kaynağı ve Önemli Bir Sektördür . 10 1. 4. Sigortanın Genel Prensipleri . 10 1. 4. 1. Azami İyi Niyet Prensibi . 10 1. 4. 2. Sigortalanabilir Menfaat Prensibi . 11 vi 1. 4. 3. Tazminat Prensibi . 11 1. 4. 4. Halefiyet Prensibi . 12 1. 4. 5. Yakın Sebep Prensibi . 14 1. 4. 6. Hasara Katılım Prensibi . 14 1. 5. Sigorta Türleri . 15 1. 5. 1. Sosyal Sigortalar . 15 1. 5. 2. Özel Sigortalar . 15 1. 5. 2. 1. Hayat Dışı Sigortalar . 15 1. 5. 2. 2. Hayat Sigortaları . 17 1. 5. 2. 3. Bireysel Emeklilik Sistemi . 18 1. 6. Sigortacılığın Tarihi . 21 1. 6. 1. Dünyada Sigortacılığın Tarihi . 21 1. 6. 2. Türkiye’de Sigortacılığın Tarihi . 25 İKİNCİ BÖLÜM ETKİNLİK KAVRAMI VE VERİ ZARFLAMA ANALİZİ YÖNTEMİ 2. 1. Etkinlik Kavramı . 29 2. 2. Etkinliğin Sınıflandırılması . 31 2. 2. 1. Teknik Etkinlik . 31 2. 2. 2. Ölçek Etkinlik . 31 2. 3. Veri Zarflama Analizi (VZA) . 32 2. 4. Veri Zarflama Analizi Modelleri . 33 2. 4. 1. Charnes, Cooper ve Rhodes (CCR) Modeli . 34 2. 4. 2. Banker, Charnes ve Cooper (BCC) Modeli . 36 2. 5. Veri Zarflama Analizinin Uygulama Adımları . 38 2. 5. 1. Karar Birimlerinin Seçimi . 38 2. 5. 2. Girdi ve Çıktıların Seçimi . 38 2. 5. 3. Verilerin Elde Edilmesi . 39 2. 5. 4. Veri Zarflama Analizi Modelinin Belirlenmesi ve Etkinliğin Ölçümü . 39 2. 5. 5. Etkinlik Değerlerinin ve Sıralamasının Belirlenmesi . 39 2. 5. 6. Referans Gruplarının Belirlenmesi . 40 2. 5. 7. Etkin Olmayan Karar Birimi için Hedef Belirlenmesi . 41 2. 5. 8. Sonuçların Değerlendirilmesi . 41 vii 2. 6. Veri Zarflama Analizinin Güçlü ve Zayıf Yönleri . 42 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE’DE FAALİYET GÖSTEREN SİGORTA ŞİRKETLERİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE ETKİNLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİ 3. 1. Karar Verme Birimlerinin Seçilmesi . 44 3. 2. Girdi ve Çıktıların Belirlenmesi . 47 3. 3. Kullanılacak Veri Zarflama Analizi Modelinin Belirlenmesi . 49 3. 4. Etkinlik Değerlerinin ve Sıralamasının Belirlenmesi . 49 3. 5. Türkiye’de Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin VZA Yöntemi kullanılarak Etkinliğinin Ölçülmesi . 50 3. 5. 1. Hayat Dışı Branşlarda Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin VZA Yöntemi Kullanılarak Toplam, Teknik ve Ölçek Etkinliğinin Ölçülmesi………………………………………………………………. 50 3. 5. 2. Emeklilik ve Hayat Branşlarda Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin VZA Yöntemi Kullanılarak Toplam, Teknik ve Ölçek Etkinliğinin Ölçülmesi . 54 3. 6. Etkin Olmayan Sigorta Şirketlerinin Referans Gruplarının Belirlenmesi . 57 3. 6. 1. Hayat Dışı Branşlarda Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin Referans Gruplarının Belirlenmesi . 57 3. 6. 2. Emeklilik ve Hayat Branşlarda Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketlerinin Referans Gruplarının Belirlenmesi . 62 3. 7. Etkin Olmayan Karar Birimleri İçin Hedef Belirlenmesi . 66 3. 7. 1. Hayat Dışı Branşlarda Faaliyet Gösteren Sigorta Şirketleri İçin Hedef Belirlenmesi . 66 3. 7. 2. Emeklilik ve Hayat Branşlarda Faaliyet Gösteren Şirketler İçin Hedef Belirlenmesi . 83 SONUÇ . 90 KAYNAKÇA . 93