Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BETÜL IŞIK AYDIN
Danışman: BORAT OĞUZ
Özet:ÖZET Bütün dünya ülkelerinin Covid-19 salgın hastalığı ile başa çıkmaya çalıştığı şu günlerde, dünya ekonomisi de yeni bir kriz ile karşı karşıya gelmiştir. Bu krizin son yıllarda yaşanan krizlerden farkı, günümüzün en önemli gelişim ve güven araçlarından olan sanayi ve teknoloji sektörleri yanında, tarım sektörünün de ne derece mühim olduğunu görünür hale getirmesidir. Büyük bir teknoloji markasının yeni çıkardığı herhangi bir ürün için günler öncesinden kapısında oluşan uzun kuyruklar gibi görmeye alışık olduğumuz görüntüler yerini, gıda ürünü satan veya temin eden yerlerde yaşanan izdihamlara bırakmıştır. Gelişen süreçten beklenen şekilde, tarımsal ihracat yapan ülkelerin birçoğu da ihracat işlemlerini ön izine bağlamıştır. Bu gibidurumlar ‘tarımda kendi kendine yetebilen ülkeler’ gerçeğinin var olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur. Tarımda kendi kendine yetebilen ülkeler denildiğinde akla, yüksek tarımsal üretim yapabilen hatta kendi tarım ürünlerini ihraç edebilen ülkeler gelmektedir. Bu doğrudur fakat yeterli değildir. Tarımsal yeterlilikten bahsedildiğinde ‘tarımsal çeşitlilik’ ve ‘tarımsal etkinlik’ kavramlarından da bahsetmek ve bu kavramların üstünde durmak gerekir. Bu çalışmada ‘tarımsal etkinlik’ kavramına dikkat çekilmeye ve bu kavrama matematiksel bir dil kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin ‘bitkisel tarım’ alanında etkinlik durumunu analiz etmek, elde edilen sonuçları değerlendirmek ve yeni bir bakış açısı katacak önerilerde bulunmaktır. Bu bağlamda çalışma, Türkiye’de bulunan yirmi ilin bitkisel tarım verilerini kapsamaktadır. Çalışmada yöntem olarak, Veri Zarflama Analizinin CCR (Charnes-Cooper-Rhodes) ve BCC (Banker-Charnes-Cooper) iki Yönelimli Yöntemleri kullanılmıştır. Sonuç olarak; etkin olmayan birimler bulunarak bu birimler için performans iyileştirme çalışması yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Bitkisel tarım, performans iyileştirme, tarımsal etkinlik, verimlilik, veri zarflama analizi. ABSTRACT The world is struggling with a new economic crisis when all the countries of the world are trying to deal with the Covid-19 epidemic disease. However, the difference of this crisis from the crises experienced in the past is that it makes it visible the importance of the agriculture sector, apart from the industry and technology sectors, which are the most important development indicators of today. The images we are accustomed to seeing, like long queues at the door, for any product recently produced by a big technology brand, have been replaced by confluence in places selling or supplying food products. As expected from the developing process, many of the countries exporting agricultural products have also prioritized their export transactions. Such situations have once again proved the reality of 'self-sufficient countries in agriculture'. When it comes to self-sufficient countries in agriculture, we can think of countries that can produce high agricultural production or even export their own agricultural products. This is true but not enough. Where we are talking about agricultural competence, it will be necessary to mention and emphasize the concepts of 'agricultural diversity' and 'agricultural activity'. In this study, it has been tried to draw attention to the concept of "agricultural activity" and to give a mathematical language to this concept by leaving the concept of "agricultural diversity" to those who are veteran in this field. The purpose of this study is to analyze the effectiveness of Turkey’s ‘Herbal Agriculture’, then evaluate the results and give suggestions that will add a new perspective in this field. In this context, the study contains Turkey’s twenty different city’s agricultural data. CCR and BCC Bi-Directional Methods of Data Envelopment Analysis were used as a method in the study. Keywords: Crop farming, performance improvement, agricultural efficiency, productivity, data envelopment analysis. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER . i ÖZET. iii ABSTRACT . iv TEŞEKKÜR . v SİMGELER VE KISALTMALAR . viii 1. GİRİŞ . 1 2. LİTERATÜR ÖZETİ . 4 3. ETKİNLİK ÖLÇÜMÜ . 13 3. 1. Temel Kavramlar . 13 3. 1. 1. Performans kavramı . 13 3. 1. 2. Verimlilik kavramı . 15 3. 1. 3. Kalite kavramı. 17 3. 1. 4. Üretim sınırı . 18 3. 1. 5. Etkinlik kavramı . 19 3. 2. Kavramların Karşılaştırılması . 20 3. 3. Etkinlik Türleri . 21 3. 4. Etkinlik Ölçüm Yöntemleri . 22 3. 4. 1 Oran analizi . 22 3. 4. 2 Parametreli yöntemler . 23 3. 4. 3. Parametresiz yöntemler. 23 4. VERİ ZARFLAMA ANALİZİ . 25 4. 1. Klasik Veri Zarflama Analizi . 25 4. 2. VZA Modelleri . 25 4. 2. 1. CCR (Charnes- Cooper- Rhodes) modeli . 26 4. 2. 1. 1. Girdi odaklı CCR modeli . 26 4. 2. 1. 2. Çıktı odaklı CCR modeli . 27 4. 2. 2. BCC (Banker- Charnes- Rhodes) modeli . 28 4. 3. Veri Zarflama Analizi Uygulama Aşamaları . 28 4. 3. 1. Karar verme birimlerinin (KVB) seçilmesi . 28 4. 3. 2. Girdi ve çıktıların seçimi . 29 4. 3. 3. Verilerin toplanması . 29 4. 3. 4. VZA modelin belirlenmesi . 30 4. 3. 5. VZA ile göreli etkinliğin ölçümü. 31 4. 3. 6. Sonuçların yorumlanması . 32 4. 3. 7. Referans kümeleri belirlenmesi . 32 4. 3. 8. Potansiyel İyileştirme değerleri (PI) . 32 4. 4. Veri Zarflama Analizi Zayıf ve Güçlü Yönleri . 33 5. VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE BİTKİSEL TARIM ETKİNLİĞİ ÖLÇÜMÜ 35 5. 1. Tarım ve Tarımsal Etkinliğe Genel Bir Bakış . 35 5. 1. 1. Tarımda etkinliği etkileyen faktörler . 36 5. 1. 2. Bitkisel üretim. 38 5. 2. Veri Zarflama Analizi Uygulaması . 38 5. 2. 1. Uygulamanın amacı ve yöntemi . 38 5. 2. 2. Uygulama için karar birimlerinin seçimi . 39 5. 2. 3. Uygulama için girdi ve çıktılarının belirlenmesi . 39 5. 2. 4. Güvenilir verilerin toplanması . 40 5. 2. 5. Kullanılacak VZA yöntemi ve modelin kurulması . 44 ii 6. BULGULAR . 50 6. 1. Etkinlik Ölçüm Sonuçları . 50 6. 2. Etkin Olmayan Birimler İçin Referans Kümelerinin Belirlenmesi . 56 6. 3. Etkin Olmayan Birimler İçin Hedef Değerleri ve Potansiyel İyileştirme (PI) 57 6. 4. Potansiyel İyileştirmeye Yönelik Sağlama . 62 7. SONUÇ VE ÖNERİLER . 65 KAYNAKLAR . 67 ÖZGEÇMİŞ . 73