Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MÜGE DEĞİRMENCİOĞLU
Danışman: ŞENSÖZ MALKOÇ EBRU
Özet:ÖZET Tahkim anlaşmalarında bulunması gereken unsurların eksikliği ya da hukuka aykırılığı durumunda tahkim anlaşmaları patolojikliği hale gelmektedir. Çalışmamızda, patolojik tahkim ve patolojik tahkim türleri incelenecektir. Patolojik tahkim anlaşmaları kapsamında, özellikle hibrit tahkim değerlendirilecektir. Hibrit tahkim, bünyesinde birden fazla unsuru barındıran tahkim anlaşmalarıdır. Hibrit tahkim klozları iki şekilde kurulabilir: tahkim anlaşması ile birlikte başkaca uyuşmazlık çözüm yönteminin öngörüldüğü anlaşmalar ve bir tahkim merkezi bünyesinde başkaca tahkim merkezi kurallarına atıf yapılan anlaşmalar. Hibrit tahkim anlaşmaları, mukayeseli hukukta karşılaşılan kararlar incelenerek Türkiye’de böyle bir uyuşmazlık ortaya çıktığı zaman izlenmesi gereken yol belirlenecektir. Anahtar Kelimeler: Tahkim anlaşmaları, tahkim anlaşmalarının geçerliliği, patolojik tahkim, hibrit tahkim anlaşmaları, hibrit tahkim anlaşmalarının geçerliliği, kademeli tahkim anlaşmaları, çok katmanlı tahkim anlaşmaları, aşamalı tahkim anlaşmaları ABSTRACT Arbitration agreements become pathological if there is a defect in the essential elements required in arbitration agreements. Master thesis analyses pathological arbitration and pathological arbitration types. Under pathological arbitration agreements, especially hybrid arbitration will be analyzed. Hybrid arbitration agreements are contracts which contain more than one element. A hybrid arbitration combines elements of two or more separate processes into one or reference an arbitration center with another arbitration center rules and combines two arbitration center. Hybrid arbitration agreements will be examined within the framework of decisions in comparative law. In that case, there will be determined that the validity of hybrid arbitration agreements in Turkish law Keywords: Arbitration Agreements, Legal Validity of Arbitration Agreements, Pathological Arbitration, Hybrid Arbitration clauses, Legal Validity of Hybrid Arbitration Agreements, multi-tier arbitration clauses İÇİNDEKİLER İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ. İÇİNDEKİLER . İ ÖZET. İV ABSTRACT . V TEŞEKKÜR. Vİ GİRİŞ . 1 I. GENEL OLARAK TAHKİM. 3 A. TAHKİM KAVRAMI VE TAHKİME İLİŞKİN BAZI İLKELER . 3 1. Tahkim Sözleşmesi ve Tahkim Şartı & Klozu Ayrımı . 10 2. Zorunlu Tahkim ve İhtiyari Tahkim Ayrımı . 13 3. Kurumsal Tahkim ve Ad Hoc Tahkim Ayrımı . 14 4. Tahkimin Anlaşmasının Etkisi ve Tahkime İlişkin Bazı İlkeler . 19 a. Tahkim Anlaşmasının Bağımsızlığı & Ayrılabilirliği (Autonomy & Separability). 19 b. Hakemlerin Kendi Yetkisi Konusunda Karar Verebilmesi: Competence- Competence Prensibi. 22 B. TAHKİM ANLAŞMASI . 24 1. “TAHKİM ANLAŞMASI”NIN ŞEKLİ VE GEÇERLİLİK ŞARTLARI . 24 a. Genel Olarak . 24 b. Tahkime Elverişlilik (arbitrability). 25 c. Tarafların Tahkim Yargılamasını Kabul Niteliğinde Açık İradesi ve Ehliyet . 28 d. Mevcut ve Belirli Bir Hukuki İlişki Bulunması . 31 e. Uyuşmazlığın Belirli Olması (Defined Legal Relationship) . 32 f. Tahkim Sözleşmesinin Şekli: Yazılı Şekil Şartı . 33 2. TAHKİME İLİŞKİN BAZI HUSUSLAR. 36 a. Tahkim Yeri Kavramı: “Lex Arbitri” & “Locus Arbitri” . 36 b. Tahkim’de Uygulanacak Hukuk . 39 i. Genel Olarak Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk Ayrımı. 39 ii. Uyuşmazlığın Esasına Uygulanacak Hukuk. 40 iii. Tahkim Anlaşmasının Usulüne Uygulanacak Hukuk. 42 iv. Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk . 43 3. TAHKİM İTİRAZI . 45 a. Genel Olarak . 45 b. İtiraz Hakkından Feragat . 50 4. TAHKİMDE GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME. 51 C. KARARA KARŞI KANUN YOLU. 53 1. Genel Olarak Kanun Yolları . 53 2. İptal Davası. 55 a. Genel Olarak İptal Davası ve İptal Sebepleri . 55 b. İptal Davası Açma Hakkından Feragat. 58 c. İptal Davası Sonucu Verilecek Kararlar. 59 D. YABANCI HAKEM KARARLARIN TANINMASI VE TENFİZİ . 61 1. Tahkimin Milliyeti ve Hakem Kararının Milliyeti . 61 2. Genel Olarak Tanıma ve Tenfiz . 63 3. New York Konvansiyonu Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi. 65 4. MÖHUK Uyarınca Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi . 66 II. PATOLOJİK TAHKİM ANLAŞMALARI VE GEÇERLİLİĞİ. 68 A. TAHKİM ANLAŞMASININ GEÇERSİZLİĞİ. 68 1. Genel Olarak. 68 2. Tahkim Anlaşmasının Geçersizliğinin İleri Sürülmesi . 68 a. Tahkim Anlaşmasının Geçersizliğinin Hakem veya Hakem Heyeti Önünde İleri Sürülmesi. 69 b. Tahkim Anlaşmasının Geçersizliğinin Tahkim İlk İtirazı Neticesinde Devlet Mahkemesi Önünde İleri Sürülmesi. 72 c. Tahkim Anlaşmasının Geçersizliğinin İptal Davası Neticesinde Mahkeme Önünde İleri Sürülmesi . 79 d. Geçersizliğin Kararın Tanınması ve Tenfizi Aşamasında İleri Sürülmesi . 80 3. Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk . 82 B. PATOLOJİK / KUSURLU / SORUNLU TAHKİM KAVRAMI . 88 1. Genel olarak . 88 2. Patolojik Tahkimin Derecelendirilmesi. 90 3. Patolojik Tahkim Tanımı. 92 C. PATOLOJİK TAHKİM ANLAŞMALARININ SINIFLANDIRILMASI . 93 1. Genel Olarak. 93 2. Tahkim İradesinin Belirsizliği Nedeniyle Ortaya Çıkan Patoloji . 94 a. Açık ve Kesin Olmayan Tahkim İradesi İçeren Tahkim Anlaşmaları. 94 b. Başvurunun Zorunlu Tutulmadığı Tahkim Anlaşmaları . 96 c. Incorporation Yoluyla Kurulan Tahkim Anlaşmaları . 98 d. Genel İşlem Koşulu Şeklinde Düzenlenen Tahkim Anlaşmaları. 100 e. Taraflar Arasında Birden Fazla Sözleşmede Bulunan Farklı Tahkim Kayıtlarının Çelişkili Olduğu Tahkim Anlaşmaları. 103 3. Tahkim Anlaşmasındaki Hata, Çelişki veya Eksiklikler Nedeniyle Ortaya Çıkan Patoloji . 104 a. Yetkili Kılınan Kurumsal Tahkim Merkezinin Belirli Olmadığı Tahkim Anlaşmaları. 104 b. Yetkili Kılınan Kurumsal Tahkim Merkezinin Mevcut Olmadığı Tahkim Anlaşmaları. 108 c. Birden Çok Kurumsal Tahkim Merkezinin Tercihli Olarak Yetkilendirildiği Tahkim Anlaşmaları . 111 d. Asimetrik Tahkim Anlaşmaları. 114 i. Genel Olarak . 114 ii. Karşılaştırmalı Hukukta Asimetrik Tahkim Anlaşmaları. 117 iii. Türk Hukukunda Bazı Asimetrik Tahkim Anlaşması Örnekleri ve Bunlara İlişkin Değerlendirmeler . 119 e. Beyaz - Boş - Açık Tahkim Anlaşmaları . 123 4. Hakemlerin Seçimi ve Yetkileri Konusundaki Belirsizlikler Nedeniyle Ortaya Çıkan Patoloji . 124 a. Hakemlere İlişkin Belirsizlikler Barındıran Tahkim Anlaşmaları. 124 i. Hakem Sayısına İlişkin Belirsizlik Barındıran Tahkim Anlaşmaları . 124 ii. Hakem Sayısının Taraflarca Kurallara Aykırı Olarak Belirlenmesi. 126 iii. Hakem Tayin Etmek Üzere Belirlenen Kişi ya da Kurumun Mevcut Olmaması veya Hakem Tayin Etmek Üzere Belirlenen Kişi ya da Kurumun Hakem Tayin Etmeyi Reddetmesi. 128 iv. Tahkim Anlaşmasında Hakem Olarak Seçilen Kişinin Ölmüş Olması ya da Hakemlik Görevini Reddetmesi. 129 v. Hakemlerin Taşıması Gereken Nitelikleri Aşırı Detaylı Kriterler ile Düzenleyen Tahkim Anlaşmaları . 131 b. Hakemlerin Yetki Alanına İlişkin Sorunlar Barındıran Tahkim Anlaşmaları . 132 i. Konu Bakımından Hakemlerin Yetkisinin Sınırlandırıldığı Tahkim Anlaşmaları . 132 ii. Hakem Heyetinin Teşkilinin veya Görevinin Süre Bakımından Sınırlandırıldığı Tahkim Anlaşmaları . 133 III. PATOLOJİK TAHKİM ANLAŞMALARI ÇERÇEVESİNDE HİBRİT TAHKİM ANLAŞMALARI VE GEÇERLİLİĞİ. 135 A. GENEL OLARAK. 135 B. BİRDEN ÇOK UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLUNA ATIF YAPILAN HİBRİT TAHKİM ANLAŞMALARI . 136 1. Genel Olarak. 136 2. Tahkim Yargılaması Öncesi Başkaca Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarına Başvuru Şartı içeren Kademeli Hibrit Tahkim Anlaşmaları . 138 a. Genel Olarak Tahkim Öncesi Aşamalar . 138 b. Kademeli Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Görünüş Biçimleri ve Geçerliliği . 139 i. Tahkim Öncesi Aşamalar Tüketilmeden Tahkim Yargılamasına Geçilip Geçilemeyeceği Sorunu. 146 ii. Tahkim Öncesi Aşamaların Tüketilmemesi İtirazı . 153 iii. Tahkim Öncesi Aşamalar Tüketilmeden Verilen Hakem Kararlarının İptal Davasına Konu Olması . 155 iv. Tahkim Öncesi Aşamalar Tüketilmeden Verilen Hakem Kararlarının Tenfiz Davasına Konu Olması. 157 3. Devlet Mahkemeleri ile Birlikte Tahkime Başvuruyu Öngören Tahkim Anlaşmaları. 157 a. Mahkeme Öncesi Aşamalar - Devlet Mahkemelerine Başvurudan Önce Kademeli Olarak Tahkim Yargılamasına Gidilmesi Öngörülmüş Anlaşmalar . 157 b. Yetki Şartı ve Tahkim Şartını Birlikte Barındıran Tahkim Anlaşmaları . 161 c. “Veya” İbaresi ile Tahkim İradesi Barındıran Alternatifli Tahkim Anlaşmaları . 165 C. BİR TAHKİM MERKEZİ İLE BİRLİKTE FARKLI BİR TAHKİM MERKEZİNİN KURALLARINA ATIF YAPILAN HİBRİT TAHKİM ANLAŞMALARI . 166 1. Bir Tahkim Merkezi ile Birlikte Farklı Bir Tahkim Merkezinin Kurallarına Atıf Yapılan Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Patolojik Tahkim Sayılma Sebepleri ve Hangi Patoloji Çerçevesinde Değerlendirileceği Sorunu . 167 a. Bir Tahkim Merkezi ile Birlikte Farklı Bir Tahkim Merkezinin Kurallarına Atıf Yapılan Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Patolojik Sayılıp Sayılamayacağı. 167 b. Bir Tahkim Merkezi ile Birlikte Farklı Bir Tahkim Merkezinin Kurallarına Atıf Yapılan Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Hangi Tip Patoloji Olarak Değerlendirileceği Sorunu . 169 c. Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Kurumsal Tahkim Olarak mı Ad Hoc Tahkim Olarak mı Değerlendirileceği Sorunu . 172 2. ICC Tahkim Merkezi ve ICC Tahkim Kurallarının Başka Merkezlerce Uygulanması. 173 a. Genel Olarak . 173 b. Bir Tahkim Merkezi ile Birlikte Farklı Bir Tahkim Merkezinin Kurallarına Atıf Yapılan Hibrit Tahkim Anlaşmalarına İlişkin ICC Hükmü . 174 c. Karşılaştırmalı Hukukta ICC Hükümlerinin Uygulanması Kararlaştırılan Hibrit Tahkime İlişkin Kararlar. 177 i. Insigma Technology Co. Ltd. V. Alstom Technology Ltd. Kararı. 177 ii. ICC değişikliği sonrası Singapur Mahkemesince verilen HKL Group Co. Ltd. V. International Holdings Pte. Ltd. Kararı. 179 iii. Exxon Neftegas Ltd. Amerikan Mahkemesinin 2014 tarihli kararı . 186 iv. I. M. Badprim S. R. L. (Baldprim) ve Rusya Federasyonu Custom Office Kararı. 188 v. Avusturya Yüksek Mahkemesi’nin Hibrit Tahkim Şartının Geçerliliğine İlişkin 2018 Tarihli Kararı . 190 d. Ad Hoc tahkim Kurallarının Başkaca Tahkim Merkezlerince Uygulanması Kararlaştırılan Hibrit Tahkime İlişkin Kararlar. 192 i. INVISTA Technologies Sàrl vs. Zhejiang Yisheng Petrochemical Co. Ltd. 192 3. Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği. 195 a. Genel Olarak Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliğinin Hangi Hukuka Göre Değerlendirileceği Sorunu . 195 b. Türk Hukuku Açısından Bir Tahkim Merkezi ile Birlikte Farklı Bir Tahkim Merkezinin Kurallarına Atıf Yapılan Hibrit Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği . 197 SONUÇ . 200 KAYNAKÇA . 208