Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Finans Enstitüsü, Finans Ana Bilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Deniz Ocaklı
Danışman: ELÇİN AYKAÇ ALP
Özet:ÖNSÖZ Çalışma, Türkiye’de Sermaye Piyasalarında yatırım yapmak isteyen karar aşamasındaki yatırımcıların fikirlerine yön verebilmek amacıyla ortaya konmuştur. Değerli okuyucuların literatürde faydalanabileceği bir kaynak olabilmesi amaçlanıp, hazırlanmıştır. Yüksek Lisans Tezimin hazırlanmasının her aşamasında bana katkılarını esirgemeyen değerli tez danışmanım Prof. Dr. Elçin Aykaç Alp başta olmak üzere, hayattaki en büyük destekçim canım ablam Derya Ocaklı ve her zaman yanımda olan canım annem ve canım babama teşekkürlerimi borç bilirim. İstanbul,2021 Deniz OCAKLI 5 ÖZET Bu tez çalışmasında; 2000:M1 – 2018:M12 yılları arası Türkiye için makroekonomik değişkenler ile Borsa İstanbul pay senedi piyasası açısından ana endeks niteliğinde olan BIST100 endeksi arasındaki ilişki incelenmiştir. Seçilen makroekonomik değişkenler; petrol, döviz kuru, enflasyon ve mevduat faiz oranı detaylı olarak açıklanmıştır. Borsa İstanbul’daki piyasalar incelenmiştir. Çalışmada söz konusu makroekonomik değişkenlerin BIST100 endeksi ile olan ilişkisini analiz etmek için Johansen Eş bütünleşme ve Vektör Hata Düzetme testlerinden yararlanılmıştır. Anahtar Kelimeler: BIST100, makroekonomik değişkenler, Johansen Eş bütünleşme Testi, Vektör Hata Düzeltme Modeli 6 ABSTRACT In this thesis; The relationship between the macroeconomic variables for Turkey between 2000:M1 – 2018:M12 and the BIST100 index, which is the main index in terms of Borsa Istanbul stock market, has been examined. Selected macroeconomic variables; oil, exchange rate, inflation and deposit interest rate are explained in detail. The markets in Borsa Istanbul have been examined. In the study, Johansen Cointegration and Vector Error Correction tests were used to analyze the relationship of the mentioned macroeconomic variables with the BIST100 index. Keywords: BIST100, macroeconomic variables, Johansen Cointegration Test, Vector Error Correction Model 7 İÇİNDEKİLER İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ . 3 ÖNSÖZ . 4 ÖZET . 5 ABSTRACT . 6 İÇİNDEKİLER . 7 TABLO LİSTESİ . 11 ŞEKİL LİSTESİ . 13 GİRİŞ . 14 1. BORSA İSTANBUL . 15 1. 1. Türkiye’de Sermaye Piyasası ve Borsa İstanbul . 15 1. 1. 1. Borsa İstanbul Tarihçesi ve Güncel Yapısı . 15 1. 1. 2. Borsa İstanbul’un Ortaklık Yapısı ve Üyeleri . 15 1. 2. Borsa İstanbul Piyasalar . 16 1. 2. 1. Pay Piyasası . 16 1. 2. 2. Borçlanma Araçları Piyasası . 18 1. 2. 3. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası . 19 1. 2. 3. 1. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasa Pazarları . 20 1. 2. 3. 2. Opsiyon Piyasası . 21 1. 2. 3. 2. 1. Opsiyona Konu Olan Mal (Dayanak Varlık) . 21 1. 2. 3. 2. 2. Opsiyona Konu Olan Malın Piyasa Fiyatı . 22 1. 2. 3. 2. 3. Vade Sonu . 22 1. 2. 3. 2. 4. Uygulama Fiyatı . 22 8 1. 2. 3. 2. 5. Kısa ve Uzun Taraf . 23 1. 2. 3. 2. 6. Opsiyon Fiyatı . 23 1. 2. 3. 3. Vadeli İşlem (Futures) Piyasası ve Sözleşmeleri . 23 1. 2. 3. 3. 1. Vadeli İşlem Piyasasında Risk Yönetimi . 23 1. 2. 3. 3. 2. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Ürünleri . 24 1. 2. 3. 3. 3. İşlem Türleri . 24 1. 2. 4. Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası . 24 1. 3. Borsa İstanbul Endeksler . 24 2. SEÇİLMİŞ MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER . 25 2. 1. Enflasyon . 25 2. 1. 1. Enflasyonun Ölçülmesi . 26 2. 1. 2. Enflasyon Çeşitleri . 26 2. 1. 3. Enflasyonun Ekonomi Üzerindeki Etkisi . 28 2. 2. Döviz Kuru . 29 2. 2. 1. Döviz Kurunun Türleri . 29 2. 2. 2. Döviz Kuru Sistemleri ve Türkiye’de Döviz Kuru . 29 2. 3. Faiz Oranı . 31 2. 3. 1. Faiz Türleri . 31 2. 3. 2. Türkiye’deki Faiz Oranları . 33 2. 4. Petrol . 34 2. 4. 1. Enerji Kavramı . 34 2. 4. 2. Enerji ve Petrol Piyasasında Fiyat Oluşumu . 34 3. LİTERATÜR TARAMASI . 36 3. 1. Enflasyon Oranı ve Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkiyi İnceleyen Çalışmalar . 36 3. 2. Petrol Fiyatı ve Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkiyi İnceleyen Çalışmalar . 38 9 3. 3. Mevduat Faiz Oranı ve Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkiyi İnceleyen Çalışmalar 40 3. 4. Döviz Kurları ve Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkiyi İnceleyen Çalışmalar . 42 4. EKONOMETRİK ANALİZ . 46 4. 1. Araştırmanın Amacı ve Önemi . 46 4. 2. Araştırmada İncelenen Veri Seti ve Değişkenlerin İstatistiksel Özellikleri . 46 4. 2. 1. Veri Seti . 46 4. 2. 1. 2 Enflasyon . 46 4. 2. 1. 3. Döviz Kuru . 47 4. 2. 1. 4. Faiz Oranı . 47 4. 2. 1. 6. Petrol . 48 4. 2. 1. 8. BIST100 Endeksi . 48 4. 3. Araştırmada Kullanılan Yöntemler (Metodoloji) . 49 4. 3. 1. Birim Kök Testi . 49 4. 3. 1. 1. Genişletilmiş Dickey Fuller Testi (ADF) . 50 4. 3. 1. 2. Phillips Perron Testi . 51 4. 3. 2. Johansen Eş Bütünleşme (Koentegrasyon) Analizi . 51 4. 3. 3. Vektör Hata Düzeltme Modeli . 53 4. 4. Araştırma Sonuçları . 54 4. 4. 1. ADF ve PP Birim Kök Testi Sonuçları . 54 4. 4. 2. Değişkenlerin Johansen Eş Bütünleşme, Vektör Hata Modeli ve Granger Nedensellik Testi Sonuçları . 59 4. 4. 2. 1. Petrol . 59 4. 4. 2. 3. Döviz Kuru . 62 4. 4. 2. 4. Mevduat Faiz Oranı . 65 4. 4. 2. 5. Enflasyon . 67 10 4. 4. 2. 4. Petrol, Doviz Kuru, Enflasyon ve Mevduat Oranı ile BIST100 Endeksi . 69 4. 5. Sonuç . 72 4. KAYNAKÇA .