Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MELİKE ERTEKİN
Danışman: KARAKAYA GENCAY
Özet:ÖZET II. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da ortaya çıkan bütünleşme hareketleri sonucu Avrupa Kömür Çelik Topluluğu kurularak Avrupa Birliği’nin temelleri atılmıştır. Türkiye söz konusu Topluluk oluştuktan kısa bir süre sonra üyelik başvurusunda bulunmuş ve 1963 yılında imzalanan Ankara Anlaşması ile uzun yıllardır devam eden Avrupa Birliği süreci başlamıştır. Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde Türkiye, 1995 yılında uygulamaya konan Gümrük Birliği Kararı ile Birlik üyesi olmadan Gümrük Birliği’ne katılan ilk ülke olarak hala eleştiri konusu olan bir adım atmıştır. Bu Anlaşma, Birlik üyesi ülkelerle Türkiye arasında sanayi ve işlenmiş tarım ürünleri ticaretinde tüm kota ve gümrük engellerini ortadan kaldırmıştır. Gümrük Birliği Türkiye açısından Avrupa Birliği üyeliği için bir basamak olarak görülmenin yanında ticari anlamda büyük kazançlar sağlanması beklenmekteydi. Ancak tam anlamıyla bir ortaklık ilişkisi kurulamadığı için sağladığı avantajların yanı sıra kaybettirdikleri de olmuştur. Bu çalışmada da Gümrük Birliği’nin Türkiye’nin ihracatına ve ithalatına olan etkisi küresel ve ulusal düzeyde yaşanan gelişmeler dikkate alınarak belirli dönemler itibariyle incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Gümrük Birliği, Dış Ticaret, Avrupa Birliği, Ekonomik Entegrasyon ABSTRACT After World War II, the European Union’s foundations were established by establishing the European Coal Steel Society as a result of the integration movements occurring in Europe. Turkey has applied for membership shortly after the community was formed, and the long-lasting European Union process has begun with the Ankara Agreement, which was signed in 1963. In the process of accession to the European Union, Turkey has taken a step that is still the subject of criticism as the first country to join the Customs Union without joining the Customs Union Agreement signed in 1995. This agreement has eliminated all quotas and customs barriers between Union member States and Turkey in the trade of industrial and processed agricultural products. The Customs Union was expected to be a stepping stone for the membership of the European Union for Turkey, as well as a commercially significant gains. However, it has been lost as well as the advantages it provides because it cannot be established in a truly partnership relationship. In this study, the effect of the Customs Union on exports and imports of Turkey has been examined by specific periods considering developments in global and national level. Keywords: Customs Union, Foreign Trade, European Union, Economic Integration İÇİNDEKİLER ÖZET. i ABSTRACT. iv İÇİNDEKİLER . v TABLOLAR . viii ŞEKİLLER . ix KISALTMALAR . x GİRİŞ . 1 BÖLÜM 1. 3 ULUSLARARASI EKONOMİK ENTEGRASYON KAVRAMI, TÜRLERİ VE GÜMRÜK BİRLİĞİ UYGULAMASI . 3 1. 1. Küreselleşme Kavramı. 3 1. 2. Ekonomik Entegrasyon Kavramı. 4 1. 3. Ekonomik Entegrasyonun Aşamaları . 8 1. 3. 1. Serbest Ticaret Bölgeleri . 9 1. 3. 2. Gümrük Birliği. 10 1. 3. 3. Ortak Pazar . 10 1. 3. 4. Ekonomik Birlik-Parasal Birlik . 11 1. 3. 5. Siyasal Birlik . 12 1. 4. Gümrük Birliği Kavramı ve Etkileri . 13 1. 4. 1. Gümrük Birliğinin Tanımı. 13 1. 4. 2. Gümrük Birliğinin Etkileri . 27 1. 4. 2. 1. Gümrük Birliğinin Statik Etkileri . 28 1. 4. 2. 1. 1. Üretim Etkisi . 28 1. 4. 2. 1. 2. Tüketim Etkisi . 30 1. 4. 2. 1. 3. Ticaret Hadlerine Etkisi. 30 1. 4. 2. 2. Gümrük Birliğinin Dinamik Etkileri. 31 1. 4. 2. 2. 1. Ölçek Ekonomisi Etkisi. 32 1. 4. 2. 2. 2. Teknolojik Gelişmeye Etkisi . 33 1. 4. 2. 2. 3. Rekabet Etkisi. 33 1. 4. 2. 2. 4. Dışsal Ekonomiler . 34 1. 4. 2. 2. 5. Yatırım Etkisi . 35 1. 5. Ekonomik Entegrasyon Örnekleri. 35 1. 5. 1. Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA). 35 1. 5. 2. Asya Pasifik Ekonomik İş Birliği (APEC). 36 1. 5. 3. MERCOSUR . 37 1. 5. 4. Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (LAFTA). 38 BÖLÜM 2. 40 AVRUPA GÜMRÜK BİRLİĞİ’NİN ORTAYA ÇIKIŞI VE TÜRKİYE’NİN GÜMRÜK BİRLİĞİ’NE KATILIM SÜRECİ. 40 2. 1. Avrupa Birliği’nin Oluşum Süreci. 40 2. 1. 1. Birlik Fikrinin Ortaya Çıkışı. 40 2. 1. 2. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu . 41 2. 1. 3. Avrupa Ekonomik Topluluğu. 43 2. 1. 4. Avrupa Birliği’ne Geçiş . 46 2. 1. 5. Avrupa Birliği’nin Genişleme Süreçleri. 49 2. 2. Türkiye’nin Avrupa Gümrük Birliği Süreci . 52 2. 2. 1. Ankara Anlaşması . 53 2. 2. 2. Katma Protokol . 55 2. 2. 3. 1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı. 58 2. 3. Gümrük Birliği Sonrası Türkiye’nin AB Süreci. 59 2. 3. 1. Lüksemburg Zirvesi. 60 2. 3. 2. Helsinki Zirvesi . 61 2. 4. Türkiye-AB Ortaklık Kurumları . 62 2. 5. Gümrük Birliği’nin Kapsamı ve Türkiye’nin Yükümlülükleri. 64 2. 6. Gümrük Birliği’nin Yarattığı Sorunlar ve Güncellenmesi. 66 BÖLÜM 3. 71 GÜMRÜK BİRLİĞİ ÖNCESİ VE SONRASI TÜRKİYE’NİN İTHALAT VE İHRACATI. 71 3. 1. 1980’lerde Türkiye’de Ekonomik Durum . 76 3. 2. Türkiye’nin Dış Ticaretindeki Gelişmeler. 77 3. 2. 1. 1980-1995 Dönemi Türkiye’nin Dış Ticareti. 77 3. 2. 2. 1996-2018 Dönemi Türkiye’nin Dış Ticareti. 81 3. 3. 1990-2018 Dönemi Türkiye’nin Sektörlere Göre Dış Ticareti. 85 3. 4. 1990-2018 Dönemi Türkiye’nin Mal Gruplarına Göre Dış Ticareti . 91 3. 5. 1990-2018 Dönemi Türkiye’nin Ülke Gruplarına Göre Dış Ticareti . 95 3. 6. Türkiye’nin AB ile Dış Ticareti. 98 SONUÇ. 108 KAYNAKÇA . 111