Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: TUĞÇENUR EKİNCİ FURTANA
Danışman: ARSLAN İSMET KAHRAMAN
Özet:ÖZET Politik risk ve enerji bağımlılığı sıklıkla araştırılan ve ekonomilere etkileri ölçülmeye çalışılan konulardır. Ekonomi politiğin bu iki önemli başlığının dış ticarete etkisinin ölçümü ise bu araştırmanın ana amacıdır. Enerji kavramı günümüzde devletlerin ve ekonomilerin varlığı ve devamı için oksijen kadar değerlidir. Bir ülke, tükettiği kadar enerjiyi üretemiyorsa ve ithal etmek zorunda kalıyorsa o ülke enerji bağımlısı demektir. Politik risk ise uluslararası derecelendirme kuruluşlarınca, ülke riskinin ana parametresi olarak ele alınır. Bu da uluslararası ticarette oldukça önemli olan CDS kredi puanlarını ve yabancı yatırımcı kararlarını etkilemektedir. Bu çalışmada Türkiye’nin enerji bağımlılığı ve politik riski açıklandıktan sonra bunların dış ticarete etkileri ekonometrik yöntem ile ölçülmüştür. Analizde Türkiye’nin 2001 finansal krizi sonrası döneme denk gelen 2002/01- 2019/08 aylık verileri kullanılmıştır. Enerji bağımlılığı için enerji ithalatı verileri ile politik riskin ihracat üzerindeki etkisi, e-views programı kullanılarak ‘var modeli’ ile analiz edilmiştir. Bu analiz yapılırken 5 farklı değişken kullanılmıştır. Analizin amacı, politik risk ve enerji ithalatının ihracat üzerindeki etkisini ölçmektir. Ancak sonuçları daha doğru şekilde alabilmek için dolar kuru ve toplam ithalat değişkenleri modele eklenmiştir. Analiz sonuçlarına göre ihracat ile politik risk arasında negatif yönlü, enerji ithalatı ile pozitif yönlü bir ilişki ‘Var analizi’ ile ortaya konmuştur. Var analizi sonuçlarının değerlendirilebilmesi için yapılan etki tepki analizinde enerji ithalatında meydana gelen bir birimlik şok meydana geldiğinde, ihracat değişkeni 3. dönemde tepki vermekte ve 10. Dönemde dengeye gelmektedir. Politik risk değişkeninde gerçekleşen bir birimlik şoka, ihracat değişkeni ikinci dönemde tepki vermekte ve 10. dönemde dengeye gelmektedir. Var analizinde kullanılan bir başka yöntem olan varyans ayrıştırma ile de, 1. dönemde yüzde yüz kendisi tarafından açıklanan ihracat değişkeni, 10. dönemde % 1,2 politik risk, %2 Enerji ithalatı tarafından açıklanmaktadır. Anahtar kelimeler: Enerji Bağımlılığı, Politik Risk, Dış Ticaret, Ekonometrik Analiz, Var Modeli ABSTRACT Political risk and energy dependency issues are very popular topics that have been researched frequently in recent years and their effects on economies are measured. The main purpose of this research is to measure the impact of these two important topics of political economy on foreign trade. The concept of energy is as valuable as oxygen for the existence and continuation of states and their economies today. If a country cannot produce as much energy as it consumes and has to import most of it means that is a energy dependent country. Political risk is considered as the main parameter of the country risk by international rating agencies and affects CDS credit scores and foreign investor decisions, which are very important in international trade. In this study, Turkey's energy dependence and the political risk described, and the effects of foreign trade is measured by econometric methods. Turkey's financial crisis after the 2001 corresponding period 2002 / 01-2019 / 08- monthly data were used for econometric analysis. The effect of energy dependence (energy imports) and political risk on exports was analyzed with the var model using the e-views program. While making this analysis, 5 different variables were used. Which are, export, energy import, political risk ratings, total import and exchange rate. The purpose of the analysis is to measure the impact of political risk and energy imports on exports. However, in order to get the results more accurately, dollar exchange rate and total import variables are added to the model. According to the results of the analysis, there is a negative relationship between exports and political risk, and a positive relationship with energy imports. It is concluded that energy imports and political risk have an impact on export. Key words: Energy Dependency, Political Risk, Foreign Trade, Var Model İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ. iii ÖZET. iv ABSTRACT . v İÇİNDEKİLER. vi TABLO LİSTESİ. ix ŞEKİL LİSTESİ. x KISALTMALAR . xii GİRİŞ . 1 BİRİNCİ BÖLÜM: TÜRKİYE'NİN ENERJİ KAYNAKLARI VE ENERJİ BAĞIMLILIĞI. 4 1. 1. Enerjinin Tanımı ve Enerji Kaynakları . 4 1. 1. 1. Yenilenebilir Enerji Kaynakları . 7 1. 1. 2. Yenilenemeyen Enerji Kaynakları . 9 1. 2. Türkiye’nin Enerji Kaynakları. 9 1. 2. 4. Elektrik Enerjisi. 19 1. 2. 5. Nükleer Enerji . 22 Kaynak: Edmond, Jacqmin, & Poudouc, 2017, s. 249. 23 1. 3. Türkiye’nin Enerji Bağımlılığı ve Ekonomik Etkileri . 26 1. 3. 1. Enerji Bağımlılığı. 26 1. 3. 2. Enerji Bağımlılığının Ekonomik Etkileri. 32 1. 3. 2. 1. Cari Açık Etkisi . 33 1. 3. 2. 2. Enflasyon Etkisi. 34 1. 3. 2. 3. Ekonomik Büyüme Etkisi . 37 1. 3. 2. 4. Döviz Kuru İlişkisi ve Etkisi. 41 1. 3. 3. Enerji Güvenliği. 43 1. 4. Bölgesel Enerji Ticaretinde Türkiye’nin Rolü. 45 1. 4. 1. Ham Petrol Boru Hatları . 46 1. 5. Türkiye’nin Enerji Politikalarını Belirleyen Faktörler. 55 2. BÖLÜM: POLİTİK RİSK KAVRAMI VE TÜRKİYE’NİN POLİTİK RİSK ANALİZİ. 61 2. 1. Politik Risk Kavramı. 61 2. 1. 1. Hükümet Riski. 66 2. 1. 2. Siyasi Ortam Riski. 66 2. 1. 3. Yasal Faktörler . 67 2. 1. 4. Dış Faktörler. 67 2. 1. 5. Ulusal İklim. 68 2. 1. 6. Ekonomik İklim. 68 2. 2. Politik Riskin Önemi. 68 2. 3. Politik Riskin Tarihsel Gelişimi. 70 2. 4. Kaynaklarına Göre Politik Riskler. 73 2. 4. 1. İç Kaynaklı Politik Riskler. 76 2. 4. 2. Dış Kaynaklı Politik Riskler . 77 2. 4. 3. İşletmeye Etkilerine Göre Politik Riskler. 78 2. 4. 3. 1. Ekonomik Sistemin Tamamına Yönelik Riskler. 78 2. 4. 3. 2. Sektörel Riskler . 79 2. 5. Politik Riskin Dış Ticarete Etkileri . 81 2. 5. 1. Uluslararası Kurumlar ve Politik Risk Yönetimi . 85 2. 5. 2. Politik Risk ve Doğrudan Yabancı Yatırımcı (DYY) İlişkisi. 87 2. 6. Politik Riskin Ölçümlenmesi . 91 2. 6. 1. Politik Risk Göstergeleri. 96 2. 6. 2. Politik Risk Araştırma Yöntemleri. 97 2. 7. Türkiye’nin Politik Risk Durumu . 111 2. 7. 1. Türkiye’nin Politik Risk Analizi (2002-2019). 114 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: TÜRKİYE’DE ENERJİ BAĞIMLILIĞI, POLİTİK RİSK VE DIŞ TİCARET ARASINDAKİ İLİŞKİLER. 129 3. 1. Amaç . 129 3. 2. Veri Seti. 129 3. 3. Ekonometrik Yöntem . 130 3. 3. 1. Zaman Serisi Bileşenleri. 130 3. 3. 2. Birim Kök Testleri. 132 3. 3. 3. Vektör Otoregresyon Analizi . 138 3. 4. Analizde Kullanılan Verilerin Tanımlanması ve Açıklanması. 140 3. 4. 1. Toplam İhracat (IHR). 141 3. 4. 2. Enerji İthalatı / Mineral Yakıtlar (MY) . 144 3. 4. 3. Politik Risk Değeri (PRS). 147 3. 4. 4. Dolar Kuru (DK) . 150 3. 4. 5. Toplam İthalat . 153 3. 5. Analiz Sonucunda Elde Edilen Bulgular. 156 3. 5. 1. Birim Kök Testi Sonuçları . 156 3. 5. 2. VAR Modeli. 159 3. 5. 3. Etki Tepki Analizi ( Impulse Response Analyses / IR). 160 3. 5. 4. Varyans Ayrıştıması (Variance Decomposition / VDC) . 163 TARTIŞMA. 164 SONUÇ. 169 KAYNAKÇA. 175