Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Finans Enstitüsü, Bankacılık Ana Bilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Tuğba Figankaplan
Danışman: ELÇİN AYKAÇ ALP
Özet:ÖZET Finansal performans, birden çok faktör tarafından belirlenen oldukça geniş kapsamlı bir niteliktir. Bu nedenle tek bir göstergeye indirgenmesi ve ölçümlenmesi güç olmakla birlikte, bazı gösterge setlerinden hareketle finansal performansın sayısallaştırılması mümkündür. Bankaların finansal performanslarının ölçümü yaygın olarak muhasebe ve hisse bazlı göstergelerle yapılmaktadır. Ancak sözkonusu göstergeler günümüzün rekabetçi piyasa şartları altında, yatırımcı beklentileri, değişen müşteri talepleri, sosyal sorumluluklar, çevreci yaklaşımlar gibi sebeplerle yetersiz kalmış ve değere dayalı performans göstergeleri ön plana çıkmıştır. Bankaların faaliyetlerini sürdürebilmeleri için değer yaratmaları büyük önem taşımaktadır. Değer yaratımını ölçmek, bankanın tüm nakit akışlarının ve bilanço hareketlerinin uzun vadeli bakış açısıyla, riske duyarlı şekilde ve fırsat maliyetlerini de içerecek biçimde sayısallaştırılmasıyla mümkün olabilir. Bankalarda faaliyet sonucunda yaratılan değerin bir ölçütü olan Ekonomik Katma Değer (EVA), değere dayalı yönetim anlayışının en önemli araçlarından birisidir. EVA, bankanın faaliyetlerinde kullandığı kaynakların maliyetleri ile bankanın ya da bankanın iş birimlerinin yarattığı değeri hissedarlar ve diğer menfaat grupları için ölçülebilir hale getirmektedir. Bu çalışmada bankaların finansal performansı ile ekonomik katma değerleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu amaçla BİST’te işlem gören 13 bankanın 2007 yılı üçüncü çeyreği ile 2019 yılı son çeyreği arasındaki 50 çeyrek döneme ilişkin verisi kullanılarak, muhasebe bazlı ve hisse bazlı göstergelerle oluşturulan iki ayrı modelle finansal performans göstergeleri analiz edilmiştir. EVA’nın muhasebe bazlı ve hisse bazlı finansal performans göstergeleri ile ilişkisi karşılaştırmalı şekilde ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Değere Dayalı Yönetim, Ekonomik Katma Değer, Finansal Performans, Panel Veri Analizi, Hissedar Değeri v ABSTRACT Financial performance is an extensive quality determined by multiple factors. Therefore, although it is difficult to reduce it to a single indicator and measure it, it is possible to digitize financial performance based on some sets of indicators. The measurement of the financial performance of banks is usually carried out through accounting and share-based indicators. However, under today’s competitive market conditions, these indicators were insufficient due to such reasons as investor expectations, changing customer demands, social responsibilities, and the pressure of environmentalist approaches, and value-based performance indicators came to the fore. It is of great importance for banks to create value in order to continue their operations. Measuring the creation of value is possible by digitizing all cash flows and balance sheet movements of the bank with a long-term perspective, in a risk-sensitive manner and including opportunity costs. Economic Value Added (EVA), which is a measure of the value created in banks as a result of their operations, is one of the most important tools of the value-based management approach. The EVA makes the costs of the resources used by the bank in its activities and the value created by the bank or its business units visible to shareholders and other interest groups. In this study, the relationship between the financial performance of banks and their economic value added is examined. For this purpose, financial performance indicators were analyzed with two separate models created with accounting-based and share-based indicators, using the data of the 13 banks traded on BIST for 50 quarters between the third quarter of 2007 and the last quarter of 2019. The relationship of the EVA with accountingbased and share-based financial performance indicators has been presented comparatively. Key words: Value Based Management, Economic Value Added, Financial Performance, Panel Data Analysis, Shareholder Value vi İÇİNDEKİLER Sayfa No. Özet …………. …………………………………………………………………… iii Abstract ……………. ………………………………………………………. …… iv Tablo Listesi …………………………………………………………………. …. ix Şekil Listesi ………………………………………………………………………. xi Grafik Listesi …………………………………………………………………. … xii Kısaltmalar ……………………………………………………………………… xiii GİRİŞ ………………………………………………………………………. ……. 1 1. FİNANSAL PERFORMANS TANIMI VE GÖSTERGELERİ …………. 5 1. 1. Finansal Performans Kavramı ………………. …………………………… 5 1. 2. Bankacılıkta Finansal Performans ………………………………………… 12 1. 3. Bankacılıkta Kullanılan Finansal Performans Göstergeleri ………………. 16 1. 3. 1. Muhasebe Bazlı Finansal Performans Göstergeleri ………………. 16 a. Aktif Karlılığı Oranı …………………………………………. 17 b. Özkaynak Karlılığı Oranı ……………………………………. 19 c. Net Faiz Marjı …………………………………………………. 20 d. Diğer Muhasebe Bazlı Finansal Performans Göstergeleri ……. 21 vii 1. 3. 2. Muhasebe Bazlı Finansal Performans Göstergelerine Yöneltilen Eleştiriler …………………………………………………………. 22 1. 3. 3. Hisse Bazlı Finansal Performans Göstergeleri ……………………. 25 a. Hisse Başına Kar Oranı ………………………………………. 26 b. Fiyat / Kazanç Oranı …………………………………………. 26 c. Piyasa Değeri / Defter Değeri Oranı …………………………. 28 d. Piyasa Katma Değeri Oranı …………………………………… 29 1. 3. 4. Değere Dayalı Finansal Performans Göstergeleri …………………. 31 a. Ekonomik Katma Değer ………………………………………. 35 b. Yatırımın Nakit Akım Karlılığı ………………………………. 36 c. Nakit Katma Değer ……………………………………………. 37 2. EKONOMİK KATMA DEĞER (EVA) YÖNTEMİ İLE PERFORMANS ÖLÇÜMÜ ………………………………………………………. …………… 41 2. 1. Değer Kavramı …………………. ………………………………………. 41 2. 2. Değere Dayalı Yönetim …………………………………………………… 42 2. 3. Değere Dayalı Yönetim Anlayışının Bankacılıkta Uygulama Alanları …… 48 2. 4. Özkaynak Maliyeti Kavramı ……………………………………………. 51 2. 4. 1. Finansal Varlıkları Fiyatlama Modeli ……………………………. 52 2. 4. 2. Kar Payı Modeli …………………………………………………… 54 2. 5. Ekonomik Katma Değerin Tanımı ………………………………………… 55 2. 6. Ekonomik Katma Değerin Bileşenleri ……………………………………. 58 2. 6. 1. Vergi Sonrası Net Faaliyet Karı (NOPAT) ………………………. 58 viii 2. 6. 2. Yatırılan Özsermaye (IC) ………………. ………………………… 60 2. 6. 3. Ağırlıklı Ortalama Özsermaye Maliyeti (WACC) ………………. 61 2. 7. Ekonomik Katma Değerin Hesaplanması ……………. …………………. 65 2. 8. Ekonomik Katma Değerin Diğer Finansal Performans Göstergeleriyle Karşılaştırılması …. ……………………………………………. …………. 66 3. KONUYA İLİŞKİN LİTERATÜR TARAMASI ……………………. …… 71 3. 1. Bankacılık Dışındaki Sektörleri Esas Alan Çalışmalar …………………. … 71 3. 2. Bankacılık Sektörünü Esas Alan Çalışmalar ………………………………. 80 4. BİST BANKACILIK SEKTÖRÜNE KAYITLI BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANS VE EKONOMİK KATMA DEĞER İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ………………………………………………………………. ……. 91 4. 1. Bankacılık Sektörü ve EVA ………………………………………………. 91 4. 1. 1. Bankacılık Sektörünün Genel Görünümü …………………. ……… 91 4. 1. 2. BİST Bankacılık Sektörüne Kayıtlı Bankalar Tarafından Üretilen EVA ………………………………………………………. ………. 98 4. 2. Bankalarda EVA Hesaplanmasına İlişkin Örnek Uygulama ………. …. 101 4. 2. 1. Vergi Sonrası Net Faaliyet Karı (NOPAT) Hesaplaması ………. 103 4. 2. 2. Yatırılan Özsermaye (IC) Hesaplaması ………………………. … 104 4. 2. 3. Ağırlıklı Ortalama Özsermaye Maliyeti (WACC) Hesaplaması . … 105 a. Sistematik Riskin (Beta Katsayısının) Hesaplanması ……. …. 106 b. Risksiz Getiri Oranının Hesaplanması …………………. ……. 107 c. Piyasa Risk Priminin Hesaplanması ……………………. …. 107 4. 2. 4. Ekonomik Katma Değer Hesaplanması ………………. …………. 108 ix 4. 3. Ekonometrik Analiz ………………………………. ………………. … 109 4. 3. 1. Çalışmanın Kapsamı, Veri Seti ve Değişkenler …………. ………. 111 4. 3. 2. Serilere İlişkin Testler ……………………………. ……………. 116 4. 3. 2. 1. Tanımlayıcı İstatistikler …………………………. …. ……. 116 4. 3. 2. 2. Korelasyon Analizi ……………………………. …. ………. 117 4. 3. 2. 3. Çoklu Doğrusal Bağlantı Analizi ……………………………. 118 4. 3. 2. 4. Homojenite Testi ……………………………………. ……. 119 4. 3. 2. 5. Yatay Kesit Bağımlılığı Testi …………………. …. ………. 120 4. 3. 2. 6. Birim Kök Testleri …………. ………………………………. 121 4. 3. 3. Panel Veri Analizi …………………………………………. …. 124 4. 3. 3. 1. Panel Veri Modellerinin Kurulması ……………………. …… 124 4. 3. 3. 2. Modellerin Seçimi ……………………………………. ……. 126 4. 3. 3. 3. Modellere İlişkin Varsayımların Testi ………………………. 128 4. 3. 4. Nedensellik Analizi ……………………………………. ………. 130 4. 3. 4. 1. Muhasebe Bazlı Göstergelere İlişkin Nedensellik Analizi . … 131 4. 3. 4. 2. Hisse Bazlı Göstergelere İlişkin Nedensellik Analizi ………. 132 4. 3. 5. Panel Veri Analiz Sonuçları ……. ……………………………… 133 SONUÇ …………………………………. …………………………………. ……… 136 KAYNAKÇA ………………………………………………………………. ……… 142