Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NUR YEŞİM ÖZALP
Danışman: SÖNMEZ ÖZDEMİR
Özet:ÖZET Tarihsel süreç içerisinde kentlerin biçimlenmesinde doğal (coğrafik, doğal nüfus artışı vb. ) ve beşerî (sanayileşme, teknolojik gelişmeler, plan ve politikalar vb. ) olmak üzere birçok faktör etkili olmuştur. Bu etkenlere ek olarak son zamanlarda teknolojinin gelişmesi ile ulaşım hizmetleri, kent makroformunu biçimlenmesinde önemli bir etken olmaya başlamıştır. Bu doğrultuda çalışmanın literatür özeti bölümünde, literatürde yer alan ulaşım ve kent makroformunun tarihsel süreç içerisindeki etkileşimi, farklı ulaşım modları üzerinden ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Nihai olarak ise araştırma konusu İstanbul’da yapılan önemli projelerden biri olan ve metropolün kuzeyinde inşa edilen Yeni İstanbul Havalimanı ve gerekli alt/üst yapı tesislerinin kentte yaratacağı değişimler mekânsal açıdan incelenerek tartışılmıştır. Bu amaçla farklı çevrelerce farklı açılardan değerlendirilen yeni havalimanının gelecekte yaratacağı olası mekânsal etkilerin anlaşılabilmesi için öncelikle II. Dünya Savaşı’ndan bu yana İstanbul’da yaşanan mekânsal gelişmeler beş etapta özetlenerek İstanbul kentsel makroformun oluşumunda etken olan unsurlar sıralanmıştır. Ayrıca farklı kentlerde yapılan havalimanlarının o kentteki fiziki mekânsal etkileri gözden geçirilmiş, makroformun oluşum sürecinde gözlenen etkileşimler değerlendirilmiştir. Buna ek olarak 1953 yılında İstanbul’da yapılan Atatürk Havalimanı ile 2001 yılında yapılan Sabiha Gökçen Havalimanı’nın çevresinde ne tür değişimlere yol açtığı, ne tür fonksiyonların geliştiği ve bu fonksiyonların tetiklemesi ile gelişen diğer fonksiyonların kısa süre içinde kentsel makroformu nasıl etkilediği araştırılmıştır. Böylece Yeni İstanbul Havalimanı ve etkileşim içinde olduğu Kanal İstanbul, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Marmara Otoyolu’nun metropolün kuzeyinde yaratacağı olası değişimler değerlendirilmiş ve tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Havalimanı, kentsel gelişim, kent makroformu, ulaşım yatırımları. ABSTRACT Many factors such as natural (geographical, natural population growth, etc. ) and human (industrialization, technological developments, plans and policies, etc. ) have been effective in shaping cities throughout the historical process. In addition to these factors, recently with the development of technology, transportation services have become an important factor in shaping the urban macroform. In this respect, in the literature summary part of the study, the interaction of transportation and urban macroform in the historical process has been evaluated separately through different transportation modes. Finally, the subject of research, the changes that the New Istanbul Airport and the necessary infrastructure / superstructure facilities will create in the city, which is one of the important projects carried out in Istanbul and built in the north of the metropolis, has been examined and discussed in spatial terms. For this purpose, in order to understand the possible spatial effects of the new airport, which is evaluated from different angles by different environments, first of all, spatial developments in Istanbul since World War II have been summarized in five stages, and the factors that are effective in the formation of Istanbul urban macroform are listed. In addition, the physical spatial effects of the airports built in different cities in that city were reviewed, and the interactions observed in the formation process of the macroform were evaluated. In addition, it was investigated what kind of changes caused by Atatürk Airport built in Istanbul in 1953 and Sabiha Gökçen Airport built in 2001, what kind of functions developed and how other functions developed by the triggering of these functions affect the urban macroform in a short time. Thus, the possible changes to be created by the New Istanbul Airport and the Channel Istanbul, Yavuz Sultan Selim Bridge and Northern Marmara Motorway in the north of the metropolis were evaluated and discussed. Keywords: Airport, urban development, urban macroform, transportation investments. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER . i ÖZET . iii ABSTRACT . iv TEŞEKKÜR . v ŞEKİLLER . vi ÇİZELGELER . viii GRAFİKLER . ix SİMGELER VE KISALTMALAR . x 1. GİRİŞ. 1 1. 1. Amaç. 2 1. 2. Kapsam . 3 1. 3. Yöntem . 4 2. LİTERATÜR ÖZETİ . 6 2. 1. Kent- Kentleşme ve Kentsel Gelişme . 10 2. 2. Kent Makroformu . 11 2. 3. Kent Makroformuna Etki Eden Faktörler . 13 2. 3. 1. Coğrafik ve ekonomik faktörler . 16 2. 3. 2. Sanayi devrimi sonrası kent makroformunun gelişimi . 23 2. 3. 3. Ulaşımın kent makroformuna etkisi . 27 2. 3. 1. 1. Karayollarının kent makroformuna etkisi . 31 2. 3. 1. 2. Demiryolu sistemlerinin kent makroformuna etkisi . 37 2. 3. 1. 3. Limanların kent makroformuna etkisi . 40 2. 3. 1. 4. Havalimanlarının kent makroformu ile ilişkisi . 45 2. 3. 4. Teknolojik gelişmeler ve küreselleşme . 54 2. 3. 5. Planlama politikaları. 56 2. 4. Arazi ve Ulaşıma İlişkin Kuramlar . 57 2. 4. 1. Arazi kira teorisi . 60 2. 5. Türkiye’de Kent- Kentleşme ve Kentsel Makroform . 62 2. 5. 1. Türkiye’de ulaşım ve kent makroformu etkileşimi . 65 2. 5. 1. 1. Lineer/doğrusal kent makroformu . 65 2. 5. 1. 2. Işınsal kent makroformu . 65 2. 5. 1. 3. Konsantrik kent makroformu . 66 2. 5. 2. Dünyada ulaşım ve kent makroformu etkileşimine ilişkin örnekler . 67 3. İSTANBUL MAKROFORMUNUN OLUŞUMUNDA TEMEL BELİRLEYİCİLER . 69 3. 1. Cumhuriyet Sonrası Dönemlere Göre İstanbul’da Kentsel Gelişme . 69 3. 2. Ulaşım Aksları . 75 3. 2. 1. D100 Otoyolu (E5) ve 15 Temmuz Şehitler Köprüsü . 76 3. 2. 2. TEM Otoyolu ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü . 81 3. 2. 3. Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Marmara Otoyolu . 90 3. 2. 4. Banliyö hatları . 91 3. 3. Sanayileşme ve Sanayileşme Politikaları . 93 3. 4. Ülkesel ve Bölgesel Politikalar . 96 3. 5. Havalimanı ile Etkileşimli Fonksiyonlar . 101 3. 5. 1. Lojistik yapılar . 101 3. 5. 2. Ofis yapıları ve AVM . 103 3. 5. 3. Turizm yapıları . 105 3. 5. 4. Toprak değeri artışı . 106 3. 5. 5. Konut alanları . 108 4. İSTANBUL’DA BULUNAN HAVALİMANLARI . 113 4. 1. Atatürk Havalimanı . 114 4. 2. Sabiha Gökçen Havalimanı . 120 4. 3. Yeni Havalimanı . 130 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME . 148 KAYNAKLAR . 152 ÖZGEÇMİŞ . 162