Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: TEZER PALACIOĞLU
Danışman: ARSLAN İSMET KAHRAMAN
Özet:ÖZET Doğanın mükemmel düzeni çok şey öğretir. Yaşamak için sağlıklı olmaya, rakibinden hızlı olmaya, kurnaz olmaya, devamlı arayış içinde olmaya dayalı bir sistemdir doğa. Uluslararası ekonomik ilişkiler de bundan farklı değildir. Ülkelerin en küçük temsilcileri olan firmaların uluslararası alanda boy gösterebilmeleri için sağlıklı bir ekonomik, idari yapıya sahip olmaları ön koşuldur. Hızlı, kurnaz ve arayış içinde olmayan firmalar, bunları sağlayan rakipleri karşısında yenilmeye mahkumdur. Gelişmek için uluslararasılaşma bir zorunluluktur. Yeni pazarlar aramayan, kendine bugün sahip olduğu pazarı yeterli görenler, piyasaya ülke içerisinden veya dışından yeni girecek veya mevcut rakiplerin yenilik hamleleri ve rekabeti karşısında sahip oldukları pazarın ellerinden kaydığını görcektir. Uluslararasılaşmayı tanımlayan tüm modellerde (aşama, davranışsal, süreç, ağ ilişkileri) bilgi; gerek ilk karar, gerekse bir sonraki aşamaya geçiş ve taahhütlerle ilgili kararlarda ana belirleyicidir. Faaliyette bulunulacak pazar ve rekabet koşulları hakkında bilgi eksikliği, belirsizliği, belirsizlik de girişim hakkında karar alma tereddütünü getirmekte ve sonuç olarak girişimciliği ve ticaretin gelişmesini engellemektedir. İçinde bulunduğumuz keskin rekabet ortamında son yıllarda sık sık gündemde olan uluslararası rekabet alanları dikkat çekmektedir. Ekonominin geliştirilmesi suretiyle refahın artırılması için yarış olarak özetlenebilecek bu rekabetin sürdüğü Akdeniz, Ortadoğu, Afrika gibi alanlarının önemli bölümünde Türkiye de yer almaktadır. Son 500 yıldır çeşitli sebeplerle geri kalmış olan Afrika’nın nüfus ve doğal kaynak zenginliği, yaşlanan ve kaynakları tükenen Dünya için her zamankinden büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma, önümüzdeki 80 yıl içerisinde 3 kat artması beklenen nüfusu ile Dünya ekonomisinde öne çıkacak Afrika Kıtasının; mevcut durumunu, gelecekle ilgili beklentileri, Kıta içerisindeki rekabetin boyutunu, rekabet aktörlerini, güçlü ve zayıf yanlarını, fırsatları ve tehditleri, potansiyel uluslararasılaşma bölgelerini, ortaya koyarak, firmalarımızın uluslararasılaşma yönünde karar vermeleri için ihtiyaç duydukları bilgiye katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Afrika’nın fırsatlar sunduğu açık bir şekilde ortaya konmakta olup, fırsatın derecesi taşıdığı riskle doğru orantılıdır. ABSTRACT The perfect order and harmony in the nature is self instructive. It is a system of survival struggle, which forces to be healthier, faster, smarter than the rivals as well as the search for the opportunities. The international economic relations, is not diffrent at all. Having a healthy functioning economic and management structure for being able to have an exposure in international arena, is the “A” of the alphabet for the companies, which are also the representative of the countries at the minor level. Companies which are not fast, smart and in search, would be the pure loosers agaist their rivals. Internationalization is a ”must” for progress. Those which are not looking for additional markets and considers, their “today’s markets” are enough, would be loosers against the innovative trials and competitition of their existing or new comer rivals, national or international. Knowledge is the main fixer of all decisions even the initial or the shift decisions to the next level or commitments, in all models defining internationalization process eg; stages, process, behavioral, network. Lack of information regarding the market of activity and conditions of competition causes uncertainity, and uncertainity causes doubt in the decisions for the venture. This close cycle in return, definitely harms entrepreneurship and prevents trade development. In today’s fierce competition, the areas of international competition is worth of attention especially in the last decade. Turkey is in the heart of Mediterrenaen, Middle East and Africa areas, of competition, which can be described basically as the race to develop the eceonomy for enhancing the wealth, The rich population and natural resources of Africa, which has stood behind for the last 5 centuries because of various reasons, has become more important then ever, for the aging and resorce exhausting World. This study aims to contribute to the knowledge that Turkish companies need for internationalization decision, by putting forth the existing situation, future expectations, the dimensions and actors of competition, strengths and weaknesses, threats and opportunities as well as potential areas for internationalization, in Africa, which would surely take an important part in the World economy, due to its tripling population in the coming 80 years. Opportunites offered by Africa is no doubt clear, however the grade of opportunity is a direct proportion of the risk it helds. İÇİNDEKİLER Özet (Abstract)…. ………………………………………………………. iii Şekil Dizini …. ………………………………………………………………. x Tablo Dizini… ………………………………………………………………… xii Kısaltmalar ……………. ……………………………………………………. xiv GİRİŞ 1 BÖLÜM I : ULUSLARARASILAŞMA, REKABET VE PAZAR ARAŞTIRMALARININ ÖNEMİ 1. 1. Uluslararasılaşma Kavramı ve Nedenleri………. …………………. 7 1. 2. Uluslararasılaşma Teorileri…………. ……………………………. 12 1. 2. 1. Aşama Modelleri…………………………………………………. …. 12 1. 2. 1. 1. Uppsala Modeli………………………………………………. 12 1. 2. 1. 2. Yönetim İnovasyonu Modelleri………………………………. 14 1. 2. 2. Ağ İlişkileri Modeli……………………………………………………16 1. 3. Uluslararasılaşma Süreci…………………………………………………18 1. 4. Rekabet Tanımı ve İlgili Kavramlar……………………………………. 21 1. 5. Uluslararası Ticarette Rekabet ve İlgili Temel Teoriler………………. 24 1. 5. 1. Mutlak Üstünlükler Teorisi ……………………………………. 25 1. 5. 2. Mukayeseli Üstünlükler Teorisi ……………………………………… 28 1. 5. 3. Faktör Donatımı Teorisi……………………………………………… 29 1. 5. 4. Nitelikli İş Gücü Teorisi………………………………………………. 31 1. 5. 5. Yaratıcı Yıkım Teorisi ……………………………………………. 32 1. 5. 6. Teknoloji Açığı Teorisi ……………………………………………. 34 1. 5. 7. Ürün Hayat Dönemleri Teorisi …………………………………. 35 1. 5. 8. Ölçek Ekonomileri Teorisi ………………………………………. 37 1. 6. Uluslararası Ticarette Rekabet Edebilirlik ve Güncel Yaklaşımlar…… 39 1. 6. 1. Uluslararası Ticarette Rekabet Gücü Göstergeleri……………………. 39 1. 6. 2. Rekabette Yeni Teori ve Yaklaşımlar ………………………………. 41 1. 6. 2. 1. Kaynak Tabanlılık Teorisi……………………………………………. 41 1. 6. 2. 2. Rekabetçi Üstünlükler Teorisi…………………………………. 43 1. 6. 2. 3. Çifte Elmas Teorisi……………………………………………………. 46 1. 6. 2. 4. Yeni Ticaret Teorisi……………………………………………………. 48 1. 6. 2. 5. Oyun Teorisi…………………………………………………………… 50 1. 6. 2. 6. Mavi Okyanus Stratejisi ………………………………………. 51 1. 7. Pazar Araştırmaları, Kapsamı, Yöntemleri…………………………… 53 BÖLÜM II : ULUSLARARASILAŞMA İÇİN YENİ PAZAR AFRİKA 2. 1. Afrika Kıtasına Genel Bir Bakış…………………………………………. 60 2. 1. 1 Coğrafya ve İklim…………………………………. 60 2. 1. 2. Gelişmede Belirleyici Faktör: Su……………………………………. 63 2. 1. 2. 1 Afrika Nehirleri ……………………………………………………. 63 2. 1. 2. 2 Afrika Kıtası Gölleri………………………………………………. 64 2. 1. 3. Afrika’nın Mukayeseli Üstünlük Alanı; Doğal Kaynaklar ………. 66 2. 1. 3. 1. Petrol ve Doğalgaz………………………………………………. 68 2. 1. 3. 2. Diğer Madenler………………………………………………. 72 2. 1. 3. 3. Tarım……………………………………………………………… 75 2. 1. 4. Kıtanın Bugününü Etkileyen Unsur Olarak Sömürgecilik……………… 79 2. 1. 5. Sömürge Geçmişinin Günümüzdeki Yansıması, Çatışma Ortamı; Somali Örneği …………………………………………………………………. 87 2. 2 Afrika’nın Bütünleşme Çabaları; Ticaret Birlikleri……………………. 92 2. 2. 1. Afrika Birliğine Kadar Tarihsel Arka Plan ……………………………. 92 2. 2. 2. Afrika Bölgesel Ekonomik Örgütlenmeleri……………………………. 98 2. 3. Afrika’da Yabancı Yatırımlar ve Başarılı Uluslararasılaşma Aktörleri; Rakipler……………………………………………………………. 107 2. 3. 1. Sürdürülebilir Kalkınma Yolunda Yabancı Yatırımlar ………………. 107 2. 3. 2 Afrika Güç Mücadelesi ve Önde Gelen Ülkeler ………………………. 115 2. 3. 2. 1. Genel…………………………………………………………. 115 2. 3. 2. 2. Fransa Örneği ……………………………………………………. 123 2. 3. 2. 3. Birleşik Arap Emirlikleri Örneği………………………………. 129 2. 3. 2. 4. Çin Örneği; Afrika İlişkilerinin Hızlanması ve FOCAC Forumları. 130 2. 3. 2. 4. 1. Karşılıklı Siyasi Destek İhtiyacı ………………………………. 130 2. 3. 2. 4. 2. Artan Hammadde İhtiyacı İçin Kaynak Arayışları ……………. 132 2. 3. 2. 4. 3. Çin Afrika İşbirliği Forumunun (FOCAC) Katkısı……………. 137 2. 3. 2. 4. 3. 1. Genel ve Sektörler İtibariyle Çin Yatırımları……………. 142 2. 3. 2. 4. 3. 2. Ülkeler İtibariyle Çin Yatırımları……………. 148 2. 3. 2. 4. 3. 3. Çin’in Kültürel Yatırımları …………. 156 2. 3. 2. 4. 4. Afrika Güç Mücadelesinde Karşı Karşıya Gelen Eksenler……. 158 2. 4. Türkiye’nin Yeni Pazar İhtiyaçları Doğrultusunda Afrika ile Ticari İlişkileri ……………………………………………………………………. 162 2. 4. 1. Genel…………………………………………………………………… 162 2. 4. 2. Türk Girişimciler İçin İş Olanakları Açısından Sektörel Bazda Kıta Dış Ticareti…………………………………………………………………………. 170 2. 4. 2. 1. Dış Ticarete Konu Ana Ürün Grupları………………. 181 2. 4. 2. 2. Kıymetli Taş Metal…………………………………………. 185 2. 4. 2. 3. Metal Cevherleri, Bakır, Adi Metaller, Nikel…………. 187 2. 4. 2. 4. Gıda Maddeleri………………………………………………. 190 2. 4. 2. 5. Tekstil Ürünleri ve Hazır Giyim……………………………………. 200 2. 4. 2. 6. Makineler…………………………………………………. 208 2. 4. 2. 7. Elektrikli Makina ve Cihazlar…………………………………. 212 2. 4. 2. 8. Otomotiv………………………………………………………. 215 2. 4. 2. 9. Mobilya ve Aydınlatma……………………………………. 218 BÖLÜM III: TARTIŞMA ; AFRİKA TÜRKİYE İÇİN ULUSLARARASILAŞMA ALANI OLABİLİR Mİ? 220 3. 1. Kötümser Yaklaşım…………………………………………………………. 220 3. 1. 1. Geri Kalan-Bırakılan Afrika………………………………………………. 220 3. 1. 2. Siyasi ve Askeri Kargaşa-Savaşlar……,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,………………. 226 3. 1. 2. 1. Darbeler ve Diktatör Yönetimleri İle Kaybolan Yıllar………. 226 3. 1. 2. 2. Bölünen ve Yönetilenlerin Çatışma ve Savaşları ……………………. 234 3. 1. 2. 3. Her Şey Su İçin ………………………………………………………. 247 3. 1. 3. Afrika’nın Kanayan Yaraları ……………………………………. 250 3. 1. 3. 1. Yolsuzluk ……………………………………………………………. 250 3. 1. 3. 2. Kuraklıklar ve Salgın Hastalıklar……………………………. 252 3. 1. 3. 3. Göç…………………………………………………………. 255 3. 1. 4. Yatırımlarda Karşılıklı Sorunlar …………………………………………. 258 3. 1. 5. Yeni Sömürgecilik………………………………………………………. 264 3. 1. 5. 1. Güç İçin Çıkar Odaklı Reel Politik ……………………………. 264 3. 1. 5. 2. Bağımlı ve Borçlu Afrika…………………………………………… 267 3. 2. İyimser Yaklaşım; ………………………………………………. 274 3. 2. 1. Nüfus Beklentileri………………………………………. 255 3. 2. 2. Çin’in Yakın Tarihte Ortaya Koyduğu Gelişim Örneği…………………. 280 3. 2. 3. Su Sorununun Çözümü İhtimali…………………………………………. 281 3. 2. 4. Afrika’nın Kalkınması İçin Resmi Kalkınma Yardımları (ODA) ……… 282 BÖLÜM 4: TECRÜBE VE SOSYO EKONOMİK VERİLERLE AFRİKA PAZARINDA POTANSİYEL ULUSLARARASILAŞMA ALANLARI VE İŞADAMLARINA ÖNERİLER 4. 1. Afrika İle İlgili İşadamları, Kamu Kurum-Kuruluş Temsilcileri İle Mülakat Sonuçları ………………………………………………………………. 289 4. 2. Türkiye’nin Afrika Pazarında Güçlü Oluşu İçin Pazar Değerlendirmesi 307 4. 2. 1. Tüketici Yapısı ve Tercihleri………………………………………………. 307 4. 2. 2. Pazar ve Dağıtım Yapısı……………………………………………………. 315 4. 3. Türkiye İçin Afrika Pazarının Swot Analizi………………………………. 319 4. 4. Potansiyel Uluslararasılaşma Bölgeleri……………………………………. 322 4. 4. 1. Nüfus, Türkiye’den İthalatı ve Türkiye İlişkileri ile Önemli Pazarlar……. 326 4. 4. 2. Türkiye’nin Siyaset Stratejisinde Öne Çıkan Pazarlar…………………. 344 4. 4. 3. Diğer Pazarlar ………………………………………………………. 350 4. 4. 3. 1. Nüfusu 10 Milyonun Altında Olan Potansiyel Pazarlar………………. 351 4. 4. 3. 2. Ticari İlişkilerin Yeterli Olmadığı Pazarlar……………………………357 4. 4. 3. 3. Riski Yüksek Pazarlar………………………………………………… 363 4. 5. Türk İşadamları İçin Öneriler………………………………………………367 SONUÇ………………………………………………………………………… 378 AFRİKA PAZARI MÜLAKATLARI ÖZET DEĞERLENDİRME………395 EKLER……………………………………………………………………. 399 KAYNAKÇA…………………………………………………………………. 417 GÖRÜŞÜLENLER LİSTESİ…………………………………………. 430