Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MELEK ÜNVER
Danışman: SURİ LEYLA
Özet:ÖZET Şehirlerin yaşam kalitesinin düştüğü ve olabilecek afetler karşısında dayanıksız olduğu tespit edilen yerleşimlerde daha nitelikli yaşam alanları oluşturulmak amacıyla kentsel dönüşüm projeleri başlatılmaktadır. Ancak başlanan kentsel dönüşüm projelerinin zaman içerisinde amacından saparak beklenen imkânları ve erişimleri sağlayamadığı görülmektedir. Bu çalışmada kentsel dönüşüm kavramından yola çıkılarak, dünyada ve ülkemizde uygulama yöntemlerinin tarihsel süreç anlamında nasıl seyrettiği, “6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun” kapsamına gelene kadarki dönüşüm kavramının dayandığı hukuksal sürecin işleyişi ve günümüze olan yansımaları üzerinde durulmuştur. Çalışma alanı olarak belirlenen Fikirtepe Bölgesi, 6306 sayılı kanun yürürlüğe girdikten sonra pilot bölge olarak ilk kentsel dönüşüm alanı ilan edilen ve çalışmaları başlanan bölge olma özelliği taşımaktadır. Bu nedenle, alansal ölçekte plan uygulama süreçlerinin ve sonuçlarının izlenebileceği önem arz eden bir bölgedir. Tezin kapsamında; söz konusu bölgeye yapılan planların fiziki ve mekânsal uygulamalarının yansıdığı sürece değinilerek, daha nitelikli yaşam standartlarına kavuşması beklenen bu bölgede, önerilen fonksiyonlar ile ulaşım imkân ve alternatiflerinin doğacak nüfus yoğunlukları ve oluşacak taleplere ne denli yetebileceğine ve bölgenin mevcut kimlik ve potansiyelleri ile topoğrafyaya uyumuna ilişkin değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bunun beraberinde yeni misyonlar yüklenen ve dönüşen kent kimliği ile öne çıkan Fikirtepe örneğiyle yapılan uygulamaların nüfus paradigmaları ışığında yaşam kalitesi ve standartlarını ne kadar yakaladığına ilişkin değerlendirmelerde bulunulup, planlama ilke ve etik yöntemleriyle tutarlılığı tartışılarak afet riski altındaki alanlara yapılan uygulamalarda ortaya çıkan yetersizlikler ortaya konulmuş ve çözüm önerileri geliştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Afet Riski, Çevre ve İnsan Odaklı Olma, Erişilebilirlik, Fikirtepe, Kentsel Dönüşüm Hukuku, Kentsel Kimlik, Kentsel Ulaşım Sistemleri, 6306 Sayılı Kanun ABSTRACT Urban transformation projects are initiated in order to create more qualified living spaces in the settlements, where the quality of life of the cities has decreased and it is found to be weak against disasters. However, it is seen that the urban transformation projects initiated did not deviate from its purpose in time and provided the expected opportunities and accesses. In this study, starting from the concept of urban transformation, how the application methods in the world and in our country progress in terms of the historical process, the process of the legal process on which the concept of transformation is based until the scope of the Law on Transformation of Areas under Disaster Risk numbered 6306 and its reflections on today. The Fikirtepe region, which is designated as the study area, is the region that has been declared as the first urban transformation area and started to work as a pilot region after the law numbered 6306 came into force. For this reason, it is an important region in which plan implementation processes and results can be monitored. Within the scope of the thesis; As long as the physical and spatial applications of the plans made in the region are reflected, in this region, which is expected to reach more qualified living standards, assessments are made regarding the proposed functions and transportation opportunities and alternatives to the population densities to be born and the demands that will arise and the compliance of the region with the current identity and potentials and topography. In addition to this, with the city identity loaded and transformed with new missions, the opinions of Fikirtepe, which came to the fore with the city paradigms, were evaluated and the inadequacy of the practices in disaster risk areas were discussed by discussing the consistency with planning principles and ethical methods. solution suggestions have been developed. Keywords: Accessibility, Being Environment and Human Oriented, Disaster Risk, Fikirtepe, Law No. 6306, Urban Identity, Urban Transformation Law , Urban Transportation Systems İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER. i ÖZET. iii ABSTRACT. iv TEŞEKKÜR. v ŞEKİLLER DİZİNİ. vi ÇİZELGELER DİZİNİ. viii SİMGELER VE KISALTMALAR. ix 1. GİRİŞ. 1 1. 1 Çalışmanın Amacı ve Kapsamı. 2 1. 2 Temel Problem (Hipotez). 3 1. 3 Problemin Tanımı. 4 1. 4 Çalışmanın Yöntemi. 5 1. 5 Çalışmanın Katkısı- Beklenen Sonuçlar. 7 2. LİTERATÜR ÖZETİ. 9 2. 1 Kent ve Kentleşme. 9 2. 2 Kentsel Dönüşüm Kavramı. 9 2. 3 Kentsel Dönüşümün Amacı. 10 3. KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN TARİHSEL GELİŞİMİ VE HUKUKİ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ. 12 3. 1 Kentsel Dönüşümün Tarihsel Gelişimi. 12 3. 1. 1 Dünya’da kentsel dönüşümün tarihsel gelişimi. 13 3. 1. 1. 1 1. Dönem;1910-1940 yılları arası kentsel dönüşüm süreci. 15 3. 1. 1. 2 2. Dönem;1940-1960 yılları arası kentsel dönüşüm süreci. 16 3. 1. 1. 3 3. Dönem;1970-1980 yılları arası kentsel dönüşüm süreci. 16 3. 1. 1. 4 4. Dönem;1980 yılları ve sonrası kentsel dönüşüm süreci. 17 3. 1. 2 Türkiye’de kentsel dönüşümün tarihsel gelişimi. 20 3. 1. 2. 1 1. Dönem; 1950 ve 1980 yılları arası kentsel dönüşüm süreci. 21 3. 1. 2. 2 2. Dönem; 1980 ve 2000 yılları arası kentsel dönüşüm süreci. 22 3. 1. 2. 3 3. Dönem; 2000 yılları ve sonrası kentsel dönüşüm süreci. 23 3. 2 Kentsel Dönüşümün Hukuki Boyutunun İncelenmesi. 26 3. 2. 1 6306 Sayılı afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi hakkındaki kanunun ortaya çıkışı, amacı ve uygulama süreçleri. 26 3. 2. 2 6306 Sayılı kanunun ortaya çıkmasında gerekçe olan yasal ve hukuksal sürecin incelenmesi. 28 4. PLANLAMA HİYERARŞİSİNDE KENTSEL DÖNÜŞÜM VE ULAŞIM YAKLAŞIMI. 30 4. 1 Ulaşım Kavramı. 30 4. 2 Şehir Planlama İle Ulaşım İlişkisi. 31 5. 6306 SAYILI KANUN KAPSAMINDA RİSKLİ ALAN İLAN EDİLEN ‘FİKİRTEPE’ BÖLGESİNDE KENT MAKROFORMUNUN GELİŞİMİNE ULAŞIMIN ETKİLEŞİMİ ÜZERİNDEN BAKIŞ. 36 5. 1 Alanın Konumu ve Kent İçindeki Önemi. 38 5. 2 Alanın Tarihsel Süreç İçerisindeki Kentsel Gelişimi. 41 5. 3 Alanın Demografik Yapısı. 47 5. 4 Alanın Kent Makroformunun ve Ulaşım Sisteminin Değerlendirilmesi. 49 5. 4. 1 Mevcut durum değerlendirmesi. 50 5. 4. 2 Fikirtepe kentsel dönüşüm bölgesi ulaşım dokusunun değerlendirilmesi. 65 5. 5 Alandaki Kentsel Dönüşüm Sürecinde Etkin Planlar ve Ulaşım Kararları. 72 5. 5. 1 Riskli alan ilan edilmeden önceki etkin planlar. 77 5. 5. 1. 1 09. 03. 2005 Tarihli 1/5000 ölçekli Kadıköy merkez e-5 (d-100) otoyolu ara bölgesi nazım imar planı. 77 5. 5. 1. 2 22. 03. 2007 Tarihli 1/5000 ölçekli Kadıköy merkez e-5 (d-100) otoyolu ara bölgesi nazım imar planı. 84 5. 5. 1. 3 22. 02. 2011 Tarihli 1/1000 ölçekli Fikirtepe ve çevresi uygulama imar planı. 87 5. 5. 2 Riskli alan ilan edildikten sonraki etkin planlar. 93 5. 5. 2. 1 28. 12. 2016 Tarihli 1/5000 ölçekli Kadıköy ilçesi Fikirtepe ve çevresi nazım imar planı. 94 5. 5. 2. 2 26. 12. 2017 Tarihli 1/5000 ölçekli Kadıköy ilçesi Fikirtepe ve çevresi nazım imar planı. 97 5. 5. 2. 3 26. 12. 2017 Tarihli 1/ 1000 ölçekli Fikirtepe ve çevresi uygulama imar planı. 99 6. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME. 109 KAYNAKLAR. 125 EKLER. 134 EK A. 6306 sayılı kanundan önceki öne çıkan kentsel dönüşüm kanunları. 134 EK B. Alandaki kentsel dönüşüm sürecinde etkin planlar ve çizelgeler. 134 ÖZGEÇMİŞ. 145