Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MUHAMMED SIDDIK SEYYİDOĞLU
Danışman: İÇEL KAYIHAN
Özet:Özet Ceza muhakemesinin temel amaçlarından biri maddi gerçeği ortaya çıkarmaktır. Bu amaca hizmet eden ceza muhakemesi hukuku kurumlarının en önemlisi koruma tedbirleridir. Çalışma konusunu oluşturan arama ve elkoyma tedbirleri, koruma tedbirleri kapsamında yer alan ve uygulamada en çok uygulanan tedbirlerdir. Arama ve elkoyma tedbirleri, kişilerin temel hak ve özgürlüklerine müdahale niteliği taşımaktadır. Bu nedenle koruma tedbirleri uygulamaya konulurken hukuka uygun şekilde uygulama gerçekleştirilmesi önem taşımaktadır. Bu tedbirlere suçlulukla mücadele ve toplum güvenliğini sağlamak amacıyla başvurulmaktadır. Kişilerin temel hak ve özgürlükleri ile toplum güvenliği arasındaki dengenin uygulama açısından iyi kurulması beklenmektedir. Aksi takdirde toplumun adalete olan inancının sarsılması ve uygulayıcılar açısından tazminat sorumluluğunun gündeme gelmesi söz konusu olmaktadır. Çalışmanın amacı, Ceza Muhakemesinde yer alan arama ve elkoyma koruma tedbirlerinin kanuni düzenlemeler, doktrin görüşleri, yargı kararları ve uygulama kapsamında ayrıntılı şekilde ele alınarak kanuni düzenlemelerden ya da uygulamalardan kaynaklanan sorunları ortaya koymak bu sorunların çözümüne katkı sağlamaktır. Bu çalışma yaşanan sorunlara günümüz koşullarının değerlendirmesi yapılarak, teknolojik imkanların gelişmesi bağlamında koruma tedbirlerinin mevzuata uygun şekilde yapılmasına olanak sağlamak ve bazı dönemlerde Yargıtay tarafından kanuna aykırı şekilde uygulama ortaya konulması yerine uygulamada sorun yaşanan düzenlemelerin değiştirilmesine yönelik yol gösterici bir kaynak niteliği taşımaktadır. Bu amaçla literatür taraması şeklinde yapılan çalışmada arama ve elkoyma konusunda detaylı bilgilere yer verilmiş, doktrin görüşleri ve yargı kararları değerlendirilmiş, bu bilgiler uygulamalarla karşılaştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Koruma Tedbiri, Arama, Elkoyma, Hukuka Aykırılık. Abstract The penalty procedure aims to reveal the material truth. Protection measures are one of the law of penalty procedure institutions that serve this purpose. The exploration and seizure measures, which constitute the subject of the study, are the most frequently applied measures within the scope of protection measures. The exploration and seizure measures have the nature of interfering with fundamental rights and freedoms. Therefore, it is critical to implement these measures in accordance with the law. The reason for using these measures is the conflict against criminal act and public safety. In terms of implementation, it is expected that the balance between fundamental rights and freedoms of individuals and public security will be well established. Otherwise, the liability for compensation will be accurate currency and the society's belief in justice will be a matter. The purpose of the study is to reveal the problems arising from legal regulations or practices by dealing with the exploration and seizure protection in the Penalty Procedure in detail and to contribute to the solution of these problems. In line with the purpose of the study, this examination was made within the scope of legal regulations, doctrinal opinions, judicial decisions and practices. With this object in the study, it is conducted as a literature review with detailed information based on exploration and seizure. This study was also evaluated by doctrinal views and judicial decisions were compared with practices. Keywords: Protection Measure, Exploration, Seizure, Unlawfulness İÇİNDEKİLER Önsöz………………………………………………………………………………. iv İthaf ………………………………………………………………………. ………. v Özet. vi Abstract. vii İÇİNDEKİLER. viii KISALTMALAR. xii 1. GİRİŞ. 1 2. GENEL OLARAK KORUMA TEDBİRLERİ…. 3 2. 1. Koruma Tedbirleri Kavramı…………………………………………………. 3 2. 2. Koruma Tedbirlerinin Uygulanması İçin Gerekli Olan Ön Şartlar……………4 2. 3. Koruma Tedbirlerinin Ortak Özellikleri……………………………………. 8 2. 3. 1. Kanuni Olma……………………………………………………………. 8 2. 3. 2. Geçici Olma……………………………………………………………. 9 2. 3. 3. Araç Olma……………………………………………………………. 10 2. 3. 4. Hüküm Öncesi Temel Hak ve Özgürlükleri Sınırlandırabilme………. 11 2. 3. 5. Hâkim Kararı veya Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hallerde Cumhuriyet Savcısı Kararı Olması………………………………………………………………………. 11 2. 3. 6. Ölçülülük………………………………………………………………. 13 2. 3. 7. Görünüşte Haklılık……………………………………………………. 14 3. ARAMA………………. ………………………………………………………. 16 3. 1. Arama Kavramı………………………………………………………………16 3. 2. Aramanın Amacı……………………………………………………………. 20 3. 3. Aramanın Hukuki Niteliği……………………………………………………22 3. 4. Aramaya Hâkim Olan İlkeler………………………………………………. 24 3. 5. Aramanın Çeşitleri…………………………………………………………. 28 3. 5. 1. Önleme Araması………………………………………………………. 29 3. 5. 2. Adli Arama……………………………………………………………. 31 3. 6. Aramanın Şartları……………………………………………………………. 33 3. 6. 1. Makul Şüphe…………………………………………………………. 34 3. 6. 2. Arama Kararı veya Arama Emri………………………………………. 36 3. 6. 2. 1. Hâkim Kararı……………………………………………………. 36 3. 6. 2. 2. Cumhuriyet Savcısının Yazılı Emri………………………………38 3. 6. 2. 3. Kolluk Amirinin Yazılı Emri……………………………………. 39 3. 6. 2. 4. Yazılı Emir İle Yapılan Aramanın Onaylanması…………………39 3. 6. 2. 5. Arama Kararı veya Arama Emrinin İçeriği………………………40 3. 6. 2. 6. Arama Kararı veya Arama Emri Bulunmaksızın Yapılabilecek Aramalar…………………………………………………………………. 41 3. 6. 3. Arama Yapılabilecek Kişiler…………………………………………. 43 3. 6. 3. 1. Şüpheli veya Sanık………………………………………………. 43 3. 6. 3. 2. Şüpheli veya Sanık Haricindeki Kişiler…………………………. 44 3. 6. 3. 3. Hukuki Statü veya Görevleri Açısından Özellikli Kişiler………. 44 3. 6. 3. 4. Tüzel Kişiler……………………………………………………. 47 3. 6. 4. Arama Yapılabilecek Yerler……………………………………………47 3. 6. 4. 1. Konut, İşyeri ve Eklentilerde Arama……………………………. 47 3. 6. 4. 2. Üst ve Eşyada Arama……………………………………………. 48 3. 6. 4. 3. Avukat Bürolarında Arama………………………………………. 50 3. 6. 4. 4. Askeri Mahallerde Arama………………………………………. 50 3. 6. 4. 5. Ceza İnfaz Kurumlarında Arama…………………………………51 3. 6. 4. 6. Nezarethanelerde Arama…………………………………………. 51 3. 6. 4. 7. Bilgisayar ve Bilgisayar Kütüklerinde Arama……………………52 3. 6. 4. 8. Özel Güvenlik Görevlileri Tarafından Yapılan Arama…………. 53 3. 6. 5. Aramanın Yapılacağı Zaman…………………………………………. 53 3. 7. Aramanın İcrası………………………………………………………………54 3. 7. 1. Aramada Hazır Bulunabilecek Kişiler…………………………………. 54 3. 7. 1. 1. Hâkim veya Cumhuriyet Savcısı…………………………………54 3. 7. 1. 2. Aranacak Yerin ya da Eşyanın Sahibi……………………………55 3. 7. 1. 3. Avukat……………………………………………………………56 3. 7. 1. 4. Tanıklar…………………………………………………………. 56 3. 7. 1. 5. Baro Başkanı veya Temsilcisi……………………………………. 57 3. 7. 2. Arama Yapılacak Kişiye Bilgi ve Belge Verilmesi……………………. 57 3. 7. 3. Aramada Zor Kullanma Yetkisi………………………………………. 58 3. 7. 4. Tesadüfen Ele Geçen Deliller veya Soruşturmayla İlgisi Olmayan Eşyalar………………………………………………………………………. 58 3. 8. Devlet Sırrı İçeren Belgelerin Aranması……………………………………. 59 3. 9. Aramanın Sona Ermesi………………………………………………………60 4. ELKOYMA…………………………. …………………………………………. 62 4. 1. Elkoyma Kavramı. …………………………………………………………. 62 4. 2. Elkoymanın Amacı…………………………………………………………. 63 4. 3. Elkoymanın Hukuki Niteliği…………………………………………………64 4. 4. Elkoymanın Muhafaza Altına Alma ve Müsadere İle Olan İlişkisi…………. 64 4. 5. Elkoymaya Hâkim Olan İlkeler……………………………………………. 66 4. 6. Elkoymanın Çeşitleri…………………………………………………………67 4. 6. 1. Basit Elkoyma…………………………………………………………. 67 4. 6. 2. Özel Elkoyma…………………………………………………………. 68 4. 6. 2. 1. Basılmış Eserlere ve Basın Araçlarına Elkoyma…………………68 4. 6. 2. 2. Taşınmazlara, Hak ve Alacaklara Elkoyma………………………69 4. 6. 2. 3. Zorlama Amaçlı Elkoyma………………………………………. 70 4. 6. 2. 4. Postada Elkoyma…………………………………………………71 4. 6. 2. 5. Bilgisayarlarda ve Bilgisayar Kütüklerinde Elkoyma……………72 4. 6. 2. 6. Şirket Yönetimine Kayyım Atanması……………………………. 73 4. 6. 2. 7. Özel Kanunlarda Elkoymaya İlişkin Düzenlemeler……………. 75 4. 7. Elkoymanın Şartları…………………………………………………………79 4. 7. 1. Şüphe…………………………………………………………………. 79 4. 7. 2. Elkoyma Kararı………………………………………………………. 80 4. 7. 3. Elkoyma Kararını Vermeye Yetkili Makamlar………………………. 81 4. 7. 4. Elkoyma Kararının Şekli ve İçeriği……………………………………. 81 4. 7. 5. Elkoymaya Konu Eşyanın Bulunması…………………………………83 4. 7. 6. Elkonulması Yasak Olan Eşyaların Bulunmaması……………………. 83 4. 7. 7. Elkoyma Yapılabilecek Kişiler…………………………………………85 4. 8. Elkoymanın İcrası……………………………………………………………86 4. 8. 1. Elkonulan Eşyanın Muhafazası………………………………………. 86 4. 8. 2. İstenilen Eşyanın Verilmemesi Durumunda Uygulanabilecek Tedbir…87 4. 8. 3. Elkonulan Eşyanın Elden Çıkarılması…………………………………. 88 4. 9. Elkoymanın Sona Ermesi……………………………………………………. 89 5. HUKUKA AYKIRI ARAMA VE ELKOYMAYA YÖNELİK YAPTIRIMLAR…………………………………………………………………. 92 5. 1. Arama ve Elkoyma İşlemlerinin Denetlenmesi……………………………. 92 5. 2. Arama ve Elkoymanın Hukuka Aykırılığı…………………………………. 93 5. 2. 1. Genel Olarak……………………………………………………………93 5. 2. 2. Cezai Sorumluluk………………………………………………………94 5. 2. 3. Delil Sorunu…………………………………. ………………………. 95 5. 3. Hukuka Aykırı Arama ve Elkoymada Tazminat Sorumluluğu…………. …97 SONUÇ………. …. ……………………………………………………………. 100 KAYNAKÇA………. ……………………………………………………………103