Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SAFİYE ÇÖP
Danışman: ARSLAN İSMET KAHRAMAN
Özet:ÖZET Küreselleşmenin etkisi ile beraber son yirmi yılda ülkelerin ticaret yapısında değişimler yaşanmaktadır. Hızla farklılaşan ve gelişim gösteren bilgi ve iletişim teknolojisi, artan altyapı yatırımları, tasarım, üretim, pazarlama ve dağıtım gibi değer zinciri faaliyetlerini uluslararası parçalanmaya doğru itmektedir. Dolayısıyla uluslararası üretim, ticaret ve yatırımlar; üretim süreçlerinin farklı aşamalarının farklı ülkelerde konumlandığı zincirler içinde giderek daha fazla organize edilmektedir. Bu durum, uluslararası ticaretin bir parçası olan küresel değer zincirlerini daha önemli hale getirmekte ve stratejik odak noktası yapmaktadır. Artan küreselleşme beraberinde ülkeleri daha fazla rekabete maruz bırakmaktadır. Uluslararası rekabetin daha fazla artışı ve küresel ticaretin küresel değer zincirleri ticaretine doğru kayması uluslararası rekabet gücü ile küresel değer zinciri konularının bir arada analiz edilmesi ve irdelenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmanın amacı küresel değer zincirleri ve uluslararası rekabet gücü arasındaki ilişkiyi anlamak, ileri yönlü ve geri yönlü katılım ile rekabet gücünün etkileşimini değerlendirmek ve ülkeler için strateji çıkarımlarında bulunmaktır. Çalışmada 2007-2015 yıllarında 51 ülkeye ait veriler panel veri analizi ile irdelenmiştir. Analizin sonucunda küresel değer zincirleri ile uluslararası rekabet gücü nedensellik ilişkisi, küresel değer zinciri ileri ve geri yönlü katılım ile uluslararası rekabet gücü arasında kısa ve / veya uzun dönemli ilişkinin tespit edilmesi, uluslararası rekabet gücünün küresel değer zinciri tarafından hangi oranda açıklandığı ve hangi yönde etkilediğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Ülkelerin küresel değer zincirlerine ileri ve geriye doğru katılım endeksleri ile ülkelerin rekabet gücünü gösteren rekabet gücü endeksi arasındaki uzun dönemli ve kısa dönemli ilişkiler ile bu değişkenler arasındaki nedensellik ilişkileri panel eşbütünleşme testleri, panel var testleri ve panel nedensellik testleri ile incelenmiştir. Uluslararası rekabet gücü ile küresel değer zinciri ileri ve geri yönlü katılım arasında uzun dönemli bir ilişkinin olmadığı ancak kısa dönemli bir ilişkinin varlığı Panel Var modeli ile test edilmiştir. Rekabet gücü ile küresel değer zinciri arasındaki nedensellik ilişkisinden küresel değer zinciri ileri yönlü katılımdan uluslararası rekabet gücüne doğru bir ilişki olduğu, diğer bir ifade ile küresel değer zinciri ileri yönlü katılımın rekabet gücünün bir nedeni olduğu tespit edilmiştir. Panel regresyon analizi için, elde edilen nedensellik ilişkisine dayanarak, bağımlı değişken olarak uluslararası rekabet gücü, bağımsız değişken küresel değer zinciri ileri yönlü katılım endeksi belirlenmiştir. Yapılan panel regrasyon tesadüfi etki direçli tahmin sonuçlarına göre küresel değer zincirine ileriye doğru katılım endeksi, uluslararası rekabet gücünü anlamlı bir şekilde açıkladığı ve pozitif yönde 0. 007 birim etki ettiği saptanmıştır. Uluslararası rekabet gücü elde etmek için küresel değer zincirlerine ileri katılımın gerekliliği ortaya konmuştur. Ülkeler, uluslararası rekabette rakipleri karşısında öne geçmek için küresel değer zincirlerine ileri yönlü katılım sağlamalı ve değişimler karşısında stratejilerini küresel değer zincirlerinin ileri yönlü katılımının uluslararası rekabet gücüne etkisini dikkate alarak planlamalıdırlar. Anahtar Kelimeler: Küresel Değer Zinciri, Katma Değer, Rekabet, İleri Yönlü Katılım ABSTRACT Global value chains have become more important with rapidly changing and developing communication technology, increasing infrastructure and globalization. With the effect of globalization, changes have been experienced in the trade structure of countries in the last twenty years. Rapidly differentiating and developing information and communication technology, increasing infrastructure investments push value chain activities such as design, production, marketing and distribution towards international fragmentation. Therefore, international production, trade and investments; It is increasingly organized in chains where different stages of production processes are located in different countries. This makes the global value chains that are part of international trade more important and strategic focal point. Increasing globalization exposes countries to more competition. The greater increase in international competition and the shift of global trade towards global value chain trade reveal the necessity to analyze and examine international competitiveness and global value chain issues together. The aim of this study is to understand the relationship between global value chains and international competitiveness, to evaluate the interaction of forward and backward participation and competitive power, and to make strategy inferences for countries. In the study, the data of 51 countries between the years of 2007-2015 were examined by panel data analysis. As a result of the analysis, it is aimed to determine the short or long-term relationship between global value chains and international competitiveness causality, global value chain forward and backward participation and international competitiveness, to what extent international competitive power is explained by the global value chain and in what direction it affects. The long-term and short-term relationships between the forward and backward participation indexes of countries in the global value chains and the competitiveness index, which shows the competitiveness of the countries, and the causality relations between these variables were examined with panel cointegration tests, panel var tests and panel causality tests. There is no long-term relationship between international competitiveness and global value chain forward and backward participation, but the existence of a short-term relationship was tested with the Panel Var model. It has been determined that the causality relationship between competitive power and the global value chain is from forward participation in the global value chain to international competitiveness, in other words, the global value chain forward participation is a reason for competitive power. For the panel regression analysis, based on the causality relationship obtained, international competitiveness as dependent variable, independent variable global value chain forward participation index was determined. According to the panel regression random effect resistant estimation results, it was determined that the forward participation index in the global value chain significantly explained international competitiveness and had a positive effect of 0. 007 units. The necessity of advanced participation in global value chains in order to gain international competitiveness is revealed. In order to get ahead of their rivals in international competition, countries should provide forward participation in global value chains and plan their strategies in the face of changes taking into account the impact of forward participation of global value chains on international competitiveness. Key Words: Global Value Chain, Value Added, Competition, Forward Participation İÇİNDEKİLER ÖZET ……………………………………………………………………………………. i ABSTRACT . iii GİRİŞ ……………………………………………………………………………………v İÇİNDEKİLER . viii TABLO LİSTESİ . xi ŞEKİL LİSTESİ . xiii GRAFİK LİSTESİ . xiv KISALTMALAR . xv BİRİNCİ BÖLÜM . 1 1. KÜRESEL DEĞER ZİNCİRLERİ . 1 1. 1. Değer Zinciri Kavramı . 3 1. 2. Tarihsel Süreçte Küresel Değer Zincirlerinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi . 6 1. 2. 1. Meta Zincirleri . 11 1. 2. 2. Küresel Meta Zincirleri . 16 1. 2. 3. Küresel Değer Zincirleri . 25 1. 3. Küresel Değer Zincirlerine İleriye ve Geriye Yönlü Katılım . 31 1. 4. Küresel Değer Zincirinin Boyutları . 33 1. 4. 1. Küresel Değer Zincirlerinin Girdi Çıktı Yapısı . 34 1. 4. 2. Coğrafi Kapsam . 35 1. 4. 3. Küresel Değer Zincirleri Yönetişimi . 36 1. 4. 4. Yerel Kuramsal Kapsam . 46 1. 4. 5. Sanayi /Endüstri Paydaşları . 48 1. 4. 6. Küresel Değer Zincirlerinde Yüksetme . 49 1. 5. Küresel Değer Zincirlerine Katılımın Ölçülmesi . 58 1. 5. 1. Girdi Çıktı Analizi ile Ölçüm . 60 1. 5. 2. Katma Değerli Ticaret ile Ölçüm . 61 1. 6. Küresel Değer Zincirleri ve Ülkeler . 63 1. 6. 1. Küresel Değer Zincirleri İçinde Gelişmiş Ülkeler . 65 1. 6. 2. Küresel Değer Zincirleri İçinde Gelişmekte Olan Ülkeler . 66 1. 6. 3. Türkiye ve Küresel Değer Zincirlerine Katılımı . 72 1. 7. Küresel Değer Zincirlerine Katılımın Ülke Ekonomilerine Etkisi . 75 1. 7. 1. Ekonomik Gelişmişlik . 79 1. 7. 2. İş Gücü, Verimlilik ve Ücretlerin Etkileri . 80 1. 7. 3. Ticaret Maliyetleri . 89 1. 8. Küresel Değer Zincirleri ve Uluslararası Ticaret Etkileşimi . 90 1. 8. 1. Küresel Değer Zincirlerindeki Değişimler . 92 1. 8. 2. Üretim ve Ticarette Coğrafi Kaymalar . 102 1. 8. 3. Rekabet Etkisi . 105 1. 8. 4. Sektörel Etkiler . 108 1. 8. 5. Büyüme Etkisi. 112 1. 8. 6. Ödemeler Dengesine Etkisi . 112 1. 8. 7. Teknoloji ve Dijitalleşmenin Etkisi . 113 1. 8. 8. Ticaret Politikalarının Etkisi . 119 1. 8. 9. Eğitim Etkisi ve Bilgi Yoğunluğu Etkisi . 127 1. 8. 10. Küresel Değer Zincileri ve Politik Risk . 129 1. 9. Pandemi ve Küresel Değer Zincirleri . 132 İKİNCİ BÖLÜM . 134 2. ULUSLARARASI REKABET GÜCÜ . 134 2. 1. Rekabet Gücü Kavramı . 135 2. 2. Uluslararası Rekabet Gücü . 136 2. 3. Rekabetin Teorik Çerçevesi . 142 2. 3. 1. Mutlak Üstünlükler Teorisine Göre Rekabet . 143 2. 3. 2. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisine Göre Rekabet. 144 2. 3. 3. Faktör Donatım Teorisine Göre Rekabet . 145 2. 3. 4. Uluslararası Rekabet Üstünlükleri Modeli (Elmas Modeli) . 146 2. 3. 5. Krugman’ın Uluslararası Rekabet Yaklaşımı . 155 2. 3. 6. Genelleştirilmiş Çift Elmas Modeli . 156 2. 3. 7. Dokuz Faktör Modeli . 157 2. 4. Uluslararası Rekabet Gücünü Belirleyen ve Etki Eden Faktörler . 160 2. 4. 1. Makroekonomik Faktörler . 162 2. 4. 2. Reel Efektif Döviz Kuru ve Döviz Kuru Politikaları . 164 2. 4. 3. Üretim Maliyetleri . 166 2. 4. 4. Teknolojik Değişim, İnovasyon ve Arge . 167 2. 4. 5. İş Gücü ve Verimlilik . 169 2. 4. 6. Doğrudan Yabancı Yatırımlar . 173 2. 4. 7. Altyapı . 176 2. 4. 8. Kalite . 176 2. 5. Uluslararası Rekabet Gücünün Ölçülmesi . 177 2. 5. 1. Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Yöntemi . 178 2. 5. 2. Küresel Rekabet Endeksi Ölçümü . 179 2. 6. Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Rekabet Gücü Değerlendirmesi . 181 2. 6. 1. Gelişmiş Ülkelerin Rekabet Gücü . 182 2. 6. 2. Gelişmekte Olan Ülkelerin Rekabet Gücü . 183 2. 6. 3. Türkiye ve Uluslararası Rekabet Gücü . 185 2. 7. Uluslararası Rekabet Gücü ve Uluslararası Ticaret Etkileşimi . 188 2. 8. Rekabet Gücü ve Büyüme Etkileşimi . 189 2. 9. Uluslararası Rekabet Gücü ve Sektörlere Etkisi . 190 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM . 192 3. KÜRESEL DEĞER ZİNCİRLERİ VE REKABET GÜCÜ PANEL VERİ ANALİZİ 192 3. 1. Küresel Değer Zincirleri İle Uluslararası Rekabet Gücü Arasındaki Nedensellik Analizi . …………………………………………………………………………. 192 3. 1. 1. Nedensellik Analizi Kapsamı . 192 3. 1. 2. Nedensellik Analizinde Kullanılan Veri Seti ve Değişkenler . 192 3. 1. 3. Analiz Yöntemi . 194 3. 1. 3. 1. Birimler Arası Korelasyon Testi (Yatay Kesit Bağımlılığı) . 194 3. 1. 3. 2. Panel Birim Kök Testleri . 195 3. 1. 3. 3. Panel Veri Analizleri . 196 3. 1. 3. 3. 1. Panel Eşbütünleşme Testleri ve Modelin Tahmini . 196 3. 1. 3. 3. 2. Panel Var Modelleri . 199 3. 1. 3. 3. 3. Panel Granger Nedensellik Testleri . 207 3. 2. Küresel Değer Zincirine Katılımın Rekabet Gücüne Etkisi: Panel Veri Regresyon Analizi . ……………………………………………………………………………. 208 3. 2. 1. Panel Regresyon Modellerinde Kullanılacak Değişkenler . 209 3. 2. 2. Değişkenlere Ait Tanımlayıcı İstatistikleri . 210 3. 2. 3. Modelde Yer Alacak Bağımsız Değişkenler Arasındaki Korelasyon İlişkisi …. 211 3. 2. 4. Yatay Kesit Bağımlılığının (Birimler Arası Korelasyon İlişkisi) Belirlenmesi…………………… 212 3. 2. 5. Birim Kök Testleri . 212 3. 2. 6. Model . 214 3. 2. 7. Tesadüfi Etkiler Modelinin Temel Varsayımlarının Test Edilmesi . 216 3. 2. 8. Tesadüfi Etki Dirençli Tahmin Sonuçları . 218 TARTIŞMA . 219 SONUÇ ………………………………………………………………………………. 220 KAYNAKÇA . 226