Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÜMMÜHAN DAŞTAN
Danışman: YANGINLAR GÖZDE
Özet:ÖZET Elektronik gümrük sistemi ülkelerin sınır gümrüklerinde gerçekleşen organizasyonların kapsamını, bu organizasyonun gerçekleştirilebilmesi için kullanılan evrak ve dokümanların takibini yapabilmeleri adına oldukça önem taşımaktadır. Elektronik gümrük sistemi ile gümrük idarelerinin etkinlik alanı ve kapsamı da oldukça geniş bir alana yayılmaktadır. Gümrük işlemlerinin elektronik sistemler üzerinden yapılması ile sistemler arası entegre bir şekilde bilgi transferinin gerçekleştirilebilmesi sisteme karşı gösterilen hassasiyeti doğrudan etkilemektedir. Tez çalışmasında, e-gümrük kullanımının gümrük idarelerinin etkinliği ve gümrük işlemlerinin etkililiği üzerindeki etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın araştırma kısmında nicel yöntem kullanılmıştır. Tez çalışması kapsamında örneklem olarak, İstanbul’da gümrük işlemleri üzerine faaliyet gösteren işletmeler tercih edilmiştir. Çalışmada kullanılan anketler COVİD-19 virüs tedbirleri nedeniyle, katılımcılara elektronik olarak yönlendirilmiştir. Hipotez analizlerine ilişkin sonuçlarda ise, e-gümrük kullanımını etkileyen faktörler alt boyutlarından maliyet tasarrufu ve kullanım kolaylığı ilkesinin, gümrük idarelerinin etkinliği üzerinde pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Buna ek olarak, e-gümrük kullanımını etkileyen faktörler alt boyutlarından güven ve veri güvenilirliği ile teknik kısıtlamalar ve maliyetler ilkelerinin, gümrük işlemlerinin etkililiği üzerinde pozitif yönde bir etkiye sahip olduğu anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: E-Gümrük Kullanımı, Gümrük İdarelerinin Etkinliği, Gümrük İşlemlerinin Etkililiği. ABSTRACT The electronic customs system is very important in terms of tracking the scope of the organizations organized at the border customs of the countries and the documents and documents used for the realization of this organization. With the electronic customs system, the scope and scope of customs administrations have spread over a wide area. The fact that customs procedures are carried out over electronic systems and that information can be transferred between systems in an integrated manner directly affects the sensitivity shown to the system. The thesis aims to investigate the effect of the use of e-customs on the efficiency of customs administrations and the effectiveness of customs procedures. In this direction, the quantitative method was used in the research part of the study. In the scope of the thesis, businesses that carry out customs procedures in Istanbul were preferred as a sample. The questionnaires used in the study were directed to the participants electronically due to COVID-19 virus precautions. In the results of the hypothesis analysis, it has been determined that the principle of cost savings and ease of use, which is one of the factors affecting the use of e-customs, has a positive effect on the efficiency of customs administrations. In addition, it has been understood that the factors affecting the use of e-customs, which are the sub-dimensions of trust and data reliability, technical constraints and costs, have a positive effect on the efficiency of customs procedures. Keywords: E-Customs Usage, Efficiency of Customs Administrations, Effectiveness of Customs Procedures. İÇİNDEKİLER ÖZET . i ABSTRACT . ii İÇİNDEKİLER . iii TABLOLAR LİSTESİ . vii ŞEKİLLER LİSTESİ . ix KISALTMALAR . x 1. GİRİŞ . 1 1. 1. Sorunun Tanımlanması . 2 1. 2. Amaç ve Önem . 2 1. 3. Kapsam ve Kısıtlar . 3 2. Gümrük . 5 2. 1. Gümrük Kavramı . 5 2. 2. Gümrük Mevzuatı ve Temel Kavramları . 5 2. 3. Gümrük Beyannamesi . 8 2. 3. 1. Beyannameye Eklenecek Belgeler . 9 2. 3. 2. Beyannamenin Tescil ve Onayı . 9 2. 3. 3. Beyannamede Düzeltme . 10 2. 3. 4. Beyanname İptali . 10 2. 4. Gümrük rejimleri . 10 2. 4. 1. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi . 11 2. 4. 2. İhracat Rejimi . 11 2. 4. 3. Dahilde İşleme Rejimi . 12 2. 4. 4. Geçici İthalat Rejimi . 12 2. 4. 5. Hariçte İşleme Rejimi . 13 2. 4. 6. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi . 13 2. 4. 7. Antrepo Rejimi . 13 2. 4. 8. Transit Rejimi . 14 2. 5. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması . 14 2. 6. Gümrükçe Onaylanmış İşlem veya Kullanım Belirleme Zorunluluğu . 15 2. 7. Gümrük İşlemleri . 16 2. 7. 1. Gümrük İşlemlerinde Süreler. 16 2. 7. 2. Gümrük Denetimi Kavramı ve Kapsamı . 16 2. 7. 3. Gümrük İşlemlerinin Denetimi . 17 2. 8. Gümrük Beyanı ve Gümrük Denetimi Yöntemleri . 17 2. 9. Eşyanın Gümrük Bölgesine Girişi ve Sunulması . 18 2. 10. Özet Beyan Verilmesi ve Eşyanın Boşaltılması . 19 2. 11. Eşyanın Teslimi Sonrası Gümrük Denetimleri . 20 2. 12. Dış Ticarette Gümrük İşlemleri ve Gümrük İdarelerinin Modernizasyonu . 21 2. 13. Gümrük İdarelerinin Modernizasyonu ve Altyapı Çalışmaları . 21 2. 13. 1. Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri . 21 2. 13. 2. Elektronik Veri Değişimi Uygulaması (EDI) . 22 2. 13. 3. Gümrük Veri Ambarı Sistemi (GUVAS) . 23 2. 13. 4. Gümrük Kapıları Güvenlik Sistemleri Projesi . 23 2. 14. Uluslararası Kuruluşların E-Gümrük Ortamına Taşınması . 23 2. 14. 1. BM Gümrük Otomasyon Sistemi Projesi (ASYCUDA) . 24 2. 14. 2. BM Geliştirilmiş Kargo Bilgi Sistemi Projesi (ACIS) . 24 3. E-GÜMRÜK . 26 3. 1. E-Gümrük Uygulamasının Amacı ve Önemi . 26 3. 2. Avrupa Birliği’nin (AB) E-Gümrük Ortamına Taşınması . 27 3. 2. 1. AB’de E-Gümrük Uygulamalarında İhracat Kontrol Sistemi (ECS) . 28 3. 2. 2. AB’nin Güvenlik İnisiyatifiyle İlgili Düzenlemeleri . 29 3. 3. ABD’nin E-Gümrük Ortamına Taşınması . 30 3. 3. 1. Yetkili Ekonomik Kullanıcı (AEO) . 31 3. 3. 2. Konteynır Güvenlik Girişimi (CSI) . 31 3. 3. 3. Sınır Güvenliği (CBP) . 31 3. 3. 4. Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) . 32 3. 3. 5. Önceden Bildirim Sistemi . 32 3. 3. 6. Ticari Çevre Otomasyonu (ACE) . 32 3. 3. 7. Kargo Bilgilerinin Elektronik Ortamda Görüntülenmesi . 33 3. 3. 8. Elektronik Vize Bilgi Sistemi Projesi (ELVIS) . 33 3. 3. 9. Elektronik Sertifika Sistemi (E-CERT) . 33 3. 4. Türkiye’de E-Gümrük Uygulamaları . 34 3. 5. Türkiye’de E-Gümrük İşlemlerinde Güvenlik Sistemi . 34 3. 6. İthalat İşlemlerinde E-Gümrük Uygulamaları . 34 3. 6. 1. Yükümlü Kayıt Takip Sistemi . 35 3. 6. 2. Tek Pencere Uygulaması . 35 3. 6. 3. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü . 36 3. 6. 4. Transfer Bildirim Formu Sorgulama Uygulaması . 36 3. 6. 5. Dış Ticarette Risk Esaslı Sorgulama Sistemi (TAREKS) . 36 3. 6. 6. Hızlı Kargo Taşımacılığı . 37 3. 6. 7. Güvensiz Ürün Bilgi Sistemi . 37 3. 6. 8. Bağlayıcı Tarife Bilgisi E-Başvuru Sistemi. 37 3. 7. Destek Yönetim Sistemi . 38 3. 8. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri Sistemi . 38 3. 9. Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamındaki E-Gümrük Uygulamaları . 38 3. 9. 1. E-Tuys Sistemi . 38 3. 10. Serbest Bölgeler Bilgisayar Uygulama Programı (SBBUP) . 39 3. 11. Transit işlemlerinde E-Gümrük Uygulamaları . 39 3. 11. 1. Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi . 40 3. 11. 2. Varış Öncesi Yolcu Bildirimi . 40 3. 11. 3. Tek Durak . 40 3. 11. 4. Hızlı Geçiş Hattı Uygulaması . 40 3. 11. 5. Transit Araç Takibi . 41 3. 11. 6. Tır Ön Beyan (TIRCUS) . 41 3. 11. 7. Liman Tek Pencere . 41 3. 11. 8. Konteyner ve Liman Takip Sistemi . 42 3. 12. İhracat İşlemlerinde E-Gümrük Uygulamaları . 42 3. 12. 1. E-Fatura Portalı . 42 3. 12. 2. Kâğıtsız Beyanname . 43 3. 12. 3. Kolay ihracat Noktaları . 43 3. 12. 4. Gümrük Eşya Takip ve Analitik Performans Programı (GET-APP) . 43 3. 13. Gümrük İdarelerinin Etkinliği . 44 3. 14. Gümrük İşlemlerinin Etkililiği. 45 3. 15. E-Gümrük Kullanımını Etkileyen Faktörlere İlişkin Yazın Taraması . 47 4. YÖNTEM . 54 4. 1. Araştırmanın Amacı ve Önemi . 54 4. 2. Araştırmanın Modeli . 55 4. 3. Araştırmanın Hipotezi . 56 4. 4. Evren ve Örnekleme Yöntemi . 57 4. 5. Araştırmanın Yöntemi ve Ölçeklerin Oluşturulması . 58 4. 6. Araştırmada Verilerin Toplanması . 59 5. ARAŞTIRMANIN ANALİZLERİ . 60 5. 1. Demografik Değişkenlere Ait Frekans Dağılımları . 60 5. 2. Soruların Frekans Dağılımı . 63 5. 3. Faktör Analizleri . 66 5. 4. Güvenilirlik Analizleri . 71 5. 5. Korelasyon Analizleri . 72 5. 6. Regrasyon Analizleri . 75 5. 7. Hipotezler ve Sonuçları . 78 6. SONUÇLAR ve ÖNERİLER . 84 ALINTI YAPILAN KAYNAKLAR . 89 EKLER . 100