Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Finans Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BURAK YÜKSEL
Danışman: EKREN NAZIM
Özet:ÖZET Düzenleme uygulamalarına yönelik getirilen iki ana yaklaşım olan kamu yararı teorisi ve Chicago yaklaşımı düzenleme ihtiyacının nasıl doğduğuna odaklanmaktadır. Hem teorideki, hem de pratikteki yaklaşımlar incelendiğinde, kamu için zorunlu olan hizmetlerin karşılanması adına düzenleyici kurumların oluşturulduğu görülmektedir. Ancak, bankacılık ve finans sektörü için oluşturulan otoritelere benzer, finansal performansı dikkate alan bir izleme ya da yönlendirme otoritesi reel sektör için bulunmamaktadır. Halbuki, firmaların finansal ve ticari başarıları, sadece kamu hizmetlerinin sağlanması için değil, makroekonomik başarının sağlanması için de elzemdir. Bahsedilen ihtiyacın gerçekten var olup olmadığını tespit etmek için bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası veritabanından temin edilen firma bilançolarından oluşturulan finansal rasyolar, makroekonomik göstergelerle ve firma sorunlu durum göstergeleriyle ilişkilendirilmiş ve istatistiksel olarak anlamlı sonuçlara ulaşılmıştır. Bu nedenle, reel sektördeki firmaların finansal performanslarını izleyerek, risklilik seviyesini tespit edecek bir kurum oluşturulması önerilmektedir. Kurumun çıktıları, kamu otoriteleri tarafından gerekli mevzuatsal değişiklikleri yapmak, sektör katılımcıları tarafından ise planlama ve projeksiyon yapmak için kullanılabilecektir. Anahtar Kelimeler: Devlet düzenlemeleri, Doğrusal regresyon, Finansal regülasyon, Finansal tablolar ii ABSTRACT Two main approaches to the subject of regulation theory both explain why regulaion is needed at first hand. Considering theoretical explanations and in field applications, it is obvious that regulators are founded in order to make sure public services are met properly. However, there is no monitoring or guidance application regarding financial performance of private sector, such as in banking and finance. Financial success of companies is necessary not only for public services, but also for macroeconomic success. In order the test referent proposal, financial ratios, that are gathered from balance sheets, which are collected from database of Central Bank of Republic of Turkey are linked with macroeconomic parameters and indicators of company failure. The results are significant and statistically reliable. Therefore, it is propsoed to create an institution which will monitor financial performance of private companies and determine their riskiness. Outputs of the institution will be used by public to plan and project their activities and by state to create new regulations. Keywords: Governmental regulations, Linear regression, Financial regulation, Financial statements iii ÖNSÖZ Reel sektörde faaliyet gösteren firmaların finansal tabloları, finansal piyasalarda faaliyet gösteren bankalar, faktoring şirketleri, leasing şirketleri vb. finansal kurumlar ile yatırım yapma arzusu bulunan yatırımcılar tarafından incelenmekte ve finansal kararlarına dayanak olarak kullanılmaktadır. Ancak, bahse konu bu finansal tablolar, kamu otoritelerinden sadece Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, o da sadece vergisel amaçlarla alınmakta ve yine vergisel amaçlarla incelenmektedir. Türkiye’de çalışan işgücünün büyük bir bölümünün işvereni konumunda olan, GSYH’nin önemli bir kısmını oluşturan ya da ihracat hacmine önemli katkısı olan firmaların finansal performansları, bu sektörlerin genel finansal özellikleri, finansal riskliliği ve riskliliğini etkileyen unsurlar kamu otoritesince analiz edilmemekte; edilse bile bu analizler sektör uygulamalarına ve mevzuatsal değişikliklere dönüştürülmemektedir. Tek başına ya da yaratacağı domino etkisiyle iş kolu, sektör ya da ülke çapında krizlere neden olabilecek büyüklük ve önemdeki firmalar için bu ihtiyacın hasıl olduğu açıktır. Bu ihtiyacı görmemi ve doğru şekilde analiz etmemi sağlayan, tüm tez yazım süresince gerek yönlendirmeleriyle, gerekse de desteğiyle yardımcı olan, başta tez danışmanım Prof. Dr. Nazım Ekren olmak üzere, Prof. Dr. Ali Osman Gürbüz ve Prof. Dr. Elçin Aykaç Alp hocalarıma teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Bu yükü sırtlamam ve buraya kadar taşımamda en büyük pay sahibi, canım eşim Elif Yüksel’e ve ondan çaldığım günler ve geceler için en ufak bir sızlanma göstermeyen, kıymetli oğlum Ali Sadi Yüksel’e minnetlerimi sunarım. iv İÇİNDEKİLER Sayfa No. ÖZET . i ABSTRACT . ii ÖNSÖZ . iii İÇİNDEKİLER . iv TABLO LİSTESİ . vi ŞEKİL LİSTESİ . ix KISALTMALAR LİSTESİ . x GİRİŞ . 1 1. DÜZENLEME TEORİSİ . 4 1. 1. Düzenleme Tanımı . 4 1. 2. Düzenleme Teorileri . 5 2. DÜZENLEME UYGULAMALARI VE DÜZENLEYİCİ KURUM YAPILANMASI . 8 2. 1. Düzenleme Uygulamaları . 8 2. 2. Düzenleyici Kurum Yapılanması . 14 3. TÜRKİYE’DE REEL SEKTÖR DÜZENLEMELERİ . 19 3. 1. Düzenleme Alanları . 19 3. 1. 1. Vergisel Düzenlemeler . 19 3. 1. 2. Defter Tutma Düzenlemeleri. 20 3. 1. 3. Şirket Yapısı ve Faaliyetleri Düzenlemeleri . 21 3. 1. 4. BIST Düzenlemeleri. 24 3. 1. 5. Sektörel Düzenlemeler . 25 3. 2. Düzenleyici Kurum ve Kamu Otoriteleri . 26 3. 2. 1. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) . 26 3. 2. 2. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) . 28 3. 2. 3. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) . 31 3. 2. 4. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) . 33 3. 2. 5. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) . 36 3. 2. 6. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) 38 3. 2. 7. Rekabet Kurumu (RK) . 39 3. 2. 8. Kamu İhale Kurumu (KİK) . 40 3. 2. 9. Kişisel Verileri Koruma Kurumu . 41 v 3. 2. 10. Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) . 43 3. 2. 11. Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı . 43 4. EKONOMETRİK ANALİZ . 46 4. 1. Analiz Yöntemi . 46 4. 2. Veri Setleri . 49 4. 3. Ekonometrik Model Tanımı . 53 4. 3. 1. Temel Bileşenler Analizi. 53 4. 3. 2. Lineer Regresyon . 54 4. 4. Finansal Rasyo Faktörlerinin Oluşturulması . 55 4. 5. Makro Ekonomik İlişki Modeli . 58 4. 6. Sorunlu Alanlar Modeli . 62 4. 7. Sonuçlar . 68 5. İZLEME VE YÖNLENDİRME KURUMU ÖNERİSİ . 69 5. 1. İhtiyacın Nedenleri . 69 5. 2. Kurumun Yapısı . 72 5. 3. Kurumun Faaliyet Alanları . 74 5. 3. 1. Finansal Tablolara Yönelik . 75 5. 3. 2. Mevzuata Yönelik . 80 5. 4. Kurumun Oluşturulmasının Faydaları . 83 SONUÇ . 86 EKLER . 90 KAYNAKÇA . 100