Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DAVUT KURT
Danışman: ÇETİN GÜLDENUR
Özet:ÖZET Bu araştırma, Türkiye’deki döviz kuru oynaklığının ihracat üzerindeki etkisinin tespit edilmesini amaçlamıştır. Bu doğrultuda çalışılan araştırma modeli tahmin edilerek yerli para biriminin istikrar/istikrarsızlık ölçütü olan döviz kuru oynaklığının ihracat üzerindeki etkileri zaman serisi ekonometrisi bağlamında incelenmiştir. Türkiye’de en çok ihracat hacmine sahip ilk 5 ülke (Almanya, Birleşik Krallık, Irak, İtalya, ABD) baz alınarak Türkiye İstatistik Kurumu Veri Tabanı Dış Ticaret İstatistiklerinden faydalanılmıştır. Döviz Kuru Oynaklığı için, Reel Efektif Döviz Kuru Serisinden elde edilen GARCH Modeli Oynaklık Serisi, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının elektronik veri dağıtım sistemi Tüfe Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru (2003=100) kaynağından faydalanılarak araştırmanın analizinde yer almıştır. Araştırma kullanılan veriler 2002’nin birinci ayı ile 2020’nin beşinci ayı arasında aylık olarak derlenmiştir. Oynalık için ARIMA modeli temel denklem olarak kullanan ARCH-GARCH modelleri tercih edilmiştir. Yapılan karşılaştırmalar sonucu ARIMA(X,Y) modelininin en iyi performansı gösterdiği görülmüştür. ARIMA(X,Y) modelinin hata terimleri ile kurulan ARCH-GARCH modellerinde varsayımları sağlayan tek modelin GARCH(X,Y) olduğu görülmüştür. GARCH(X,Y)’den oynaklık değişkeni oluşturulmuştur. Tahmin edilen ARDL modelinde sabit ve trend spesifikasyonlarının anlamlılığı, sabit varyans varsayımın sağlanması ve otokorelasyon varsayım hatalarının dirençli standart hatalar ile giderilmesi, parametre istikrar koşulunun sağlanması ve modelin optimal gecikmeler ile kurulmuş olması neticesinde ele alınan dönem boyunca aylık döviz kuru oynaklığı ile ihracat rakamları arasında bir ilişkinin saptanamadığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: İhracat, döviz kuru oynaklığı, volatilite. ABSTRACT This research aimed to determine the effect of exchange rate volatility in Turkey on exports. The effects of exchange rate volatility on exports, which is a measure of stability/instability of the domestic currency, were examined in the context of time series econometrics. Based on the top 5 countries (Germany, United Kingdom, Iraq, Italy, USA) which have the most export volumes in Turkey, the Turkish Statistical Institute database was used for Foreign Trade Statistics. For exchange rate volatility, the GARCH model volatility series is obtained from The Real Effective Exchange Rate series. The data were obtained from the CPI-based real effective exchange rate (2003=100) source of the Central Bank of the Republic of Turkey's electronic data distribution system and were included in the analysis of the research. The data used in the study was compiled monthly between the first month of 2002 and the fifth month of 2020. Arch-GARCH models, which use the ARIMA model as the basic equation for playability, have been preferred. ARCH-GARCH models using the ARIMA model as the basic equation have been preferred for playability. As a result of the comparisons, ARIMA (X,Y) model showed the best performance. The volatility variable is generated from the GARCH (X,Y) model. The volatility variable added to the ardl model as the explanatory variable has not been found to have a significant effect on exports. Key Words: Export, exchange rate volatility, volatility İÇİNDEKİLER YEMİN METNİ . i ÖNSÖZ. ii ÖZET. iii ABSTRACT. iv TABLOLAR DİZİNİ. v ŞEKİLLER LİSTESİ. vi GRAFİKLER LİSTESİ…………. ……………………………………………. vii KISALTMALAR DİZİNİ ……………………. …. viii İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………. ix GİRİŞ………………………………………………………………. …………………1 I. BÖLÜM Döviz Kuru Kavramsal Arka Plan 1. 1 Döviz Kuru Kavramı Döviz Kuru Sistemleri. ……,,,,……………. ……………2 1. 1. 1 Nominal Döviz Kuru …………………………. ……. ………………. ………. 3 1. 1. 2 Reel Döviz Kuru……………………………………. …………………………. 3 1. 1. 3. Efektif Döviz Kuru…………………………………………………. ………. …. 3 1. 1. 4. Dolaylı ve Dolaysız Döviz Kuru………………………………………………. 4 1. 1. 5. Vadeli ve Vadesiz Döviz Kuru…………………………………………………. 4 1. 2. Döviz Kuru Sistemleri……………………………………………………………. 4 1. 2. 1. Sabit Döviz Kuru………………………………………………………………. 5 1. 2. 2. Esnek Döviz Kuru Sistemi………………………………………………………5 1. 3. Döviz Kuru Oynaklığı……………………………………………………………. 6 1. 3. 1. Döviz Kuru Oynaklığı Nedenleri ………………………………………………. 6 1. 3. 1. 1. Temel Değerlerdeki Oynaklık……. ………………………. …. ……………. 8 1. 3. 1. 2. Değişimdeki Beklenti Faktörü………. …………………………………. …10 1. 3. 1. 3. Spekülatif Ataklar …………. ………………………………………………. 11 1. 3. 1. 3. Döviz Kuru Oynaklığının Etkileri…………………………………………. 14 1. 3. 2. 1. Yatırımlara Etkisi……………………………………………………………. 14 1. 3. 2. 2. Büyüme Etkisi………………………………………………………………. 16 1. 3. 2. 3. Dış Ticarete Olan Etki………………………………………………………. 18 II. BÖLÜM KAVRAMSAL ARKA PLAN VE DÖVİZ KURU OYNAKLIĞININ İHRACATA ETKİSİ 2. 1. Dış Ticaret Kavramı……………………………………………………………22 2. 2. Dış Ticaretin İşleyişi ve İthalat-İhracat Kavramları………………………. 23 2. 3. Dış Ticarette Uzmanlaşma Süreci ……………………………………………23 2. 4. Karşılaştırmalı Avantaj Dizileri ve Eleştirileri ………………………………. 25 2. 5. Dış Ticaretin Ekonomik Performansa Etkisi …………………………………. 27 2. 6. Dış Ticaretin Olası Faydaları ……. ……………………………………………. 29 2. 7. Serbest Ticaret & Yerli Ekonomiyi Koruma Yöntemi…………………………31 2. 8. Dış Ticaret & Doğrudan Yabancı Yatırım İlişkisi ……………. ……………. 31 2. 9. Dış Ticaretin Önemi …………………………………. ………………………. 33 2. 10. Karşılaştırmalı Üstünlük & Tüketiciler için Büyük Seçim………………. 37 2. 11. Hizmet Sektörü Ticareti………………………………………………………. 38 2. 12 Küresel Büyüme & Ekonomik Gelişme ………………………. ………………. 38 2. 13. Serbest Ticaretten Kaynaklanan Sorunlar…………………. …………………38 2. 14. Ekonomistlerin Bebek Endüstrisi Argümanı & Bebek Endüstrisi Argümanına Yönelik Eleştiriler………………………………………………………. ……. ……. 41 2. 15. Dış Ticaret Politikası & Tarifeler……………………………………………. 42 2. 16. İthalat Kotaları ve İhracat Teşvikleri…………………………. ………………44 2. 17. Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi…………………………………. 45 III. BÖLÜM Türkiye Açısından Döviz Kuru Oynaklığının İhracat ile İlişkisi 3. 1 Türkiye Açısından Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkileri: Tarihsel Süreç…………………………………………………………………………………. 49 3. 1. 1. Döviz Kuru Oynaklığı ve İhracat İlişkisi Açısından 1980-2009 Dönemi……49 3. 1. 2. Döviz Kuru Oynaklığı ve İhracat İlişkisi Açısından 1980-2018 Dönemi……55 3. 2. Döviz Kuru Oynaklığı- İhracat İlişkisinin Amprik Olarak Analizi…………. 62 3. 2. 1. Veri Seti ve Metodoloji…………………………………………………………62 3. 2. 2. Bulgular…………………………………………………………………. …. 70 4. SONUÇ & DEĞERLENDİRME. ……………………………. ……82 REFERANSLAR………………………………………………………. 87