GÜNEŞ ENERJİSİNE DAYALI ELEKTRİK ÜRETİMİNİN İDARENİN İŞLEM VE FAALİYETLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ


Çelik Gülseven Z.

İDARE HUKUKU VE İDARİ YARGI ULUSLARARASI SEMPOZYUMU İSALAJ 2022, İstanbul, Türkiye, 16 - 18 Mayıs 2022, cilt.1, sa.58, ss.295-315

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.295-315
  • İstanbul Ticaret Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Dünya’da ve Türkiye’de artan enerji ihtiyacı, 21. yüzyılın büyük bir kısmında fosil yakıtların elektrik enerjisine dönüştürülmesi ile karşılanmıştır. Fosil yakıtlar vasıtasıyla sağlanan enerji üretiminin ise çevreye verdiği zarar aşikardır. Oysaki enerji ihtiyacı, devletin diğer ödevlerini yerine getirme usullerinde olduğu gibi Anayasal bir ilke olan ‘dengeli ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı’ ile paralel şekilde karşılanmalıdır. Nitekim günümüzde, artan enerji ihtiyacına cevap verebilecek yenilenebilir enerji kaynakları ön plana çıkmakta ve bu yolla gerçekleşen enerji üretimi giderek yaygınlaşmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları, Anayasa’nın 168. maddesi, ‘tabii servet ve kaynakların Devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu’ hükmü kapsamında düzenlenmektedir. Bu tür enerji kaynaklarına ilişkin özel bir mülkiyet söz konusu olmayıp, bunların işletilme hakkı yine Anayasa hükmünce Devlete aittir. Dolayısıyla bu kaynaklardan dünyanın en büyük enerji kaynağı olma özelliğini bünyesinde barındıran güneş enerjisi ile enerji üretimi hususunda hukuk ve idare hukuku, aktif ve önemli bir role sahiptir. Güneş enerjisini kullanım yollarından biri, elektrik üretimi olup mezkûr faaliyet, güneş elektrik santrali (GES) vasıtasıyla yürütülmektedir. GES’lerin kurulumu için -başta idare hukuku nezdinde- hukuki bir altyapı gerekmektedir. Mevzuat açısından bakıldığında, güneş enerjisi santrali kurulumu ve santral sahibi özel hukuk kişilerinin idare ile ilişkilerine dair spesifik bir kanuni düzenleme bulunmamaktadır. 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ile üst bir düzenleme yapılmış, konunun ayrıntıları yönetmelik ve tebliğlerle sonradan düzenlenmiştir. GES kurulum süreci ve buna ilişkin başvuruların değerlendirilmelerinde teknik usuller ön plandadır. Bu kapsamda başta Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretimi Başvurularının Teknik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ve Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisleri Hakkında Yönetmelik olmak üzere mevzuat hükümleri çerçevesinde, elektrik enerjisi üretiminde enerjinin etkin ve verimli kullanımını sağlamak amacıyla yapılan başvurular teknik değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Değerlendirmede, teknik değerlendirmeyi yapacak yetkili idareler, önlisans ve lisans başvuruları, tadil talepleri ve benzeri başvurular hakkında verilecek teknik görüşe ilişkin usul ve esasları belirlemektedir. Ayrıca ilgili idare, üretim tesislerinin standartları ve test yöntemlerinin denetimi yükümünü yerine getirecektir. Ölçüm ve standartlara ilişkin detaylar ile teknik değerlendirmeye tabi tüm hususlar, sadece GES işleten özel hukuk kişilerini değil sonuçları itibarıyla başta ilgili çevreyi, çevre halkını, tüm ülkeyi ve hatta dünyayı ilgilendirebileceğinden konunun derin bir değerlendirmeye tutulması zaruridir. Teknik değerlendirme ve denetimlerin, başvuru sürecine ilişkin kararların, önlisans ve lisans başvuruları neticesinde verilen kararların idare hukuku ile ilişkisi, işbu çalışmanın odak noktasıdır. Çalışmada güneş elektrik santrallerine ilişkin tüm bu başvurular ve değerlendirmeler, idarenin faaliyet ve işlemleri açısından değerlendirilecektir. Nitekim bu değerlendirmeler, idare hukuku açısından idari bir işlem niteliğindedir. Dolayısıyla konunun idari işlem teorisi çerçevesinde mevzuatla sınırlı kalmak kaydıyla ele alınması hedeflenmektedir. Ayrıca işlemin konusunu oluşturan enerji üretimi, idarenin faaliyetlerine ilişkindir. Bu bağlamda güneş elektrik santrali ve güneş enerjisi üretimine ilişkin süreçlerin idarenin faaliyetlerinden hangisine veya hangilerine ilişkin olduğu hususlarının değerlendirilmesi gerekmektedir. Özel hukuk kişileri açısından bir faaliyet gerçekleşirken uygulanan temel ilkenin serbestlik olması, faaliyetin kamu hizmeti olması halinde kamu yararı gerekçesiyle bazı ilke ve sınırların mevcut olacağı hususları bu noktada dikkate alınacaktır. Mezkûr değerlendirme diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi yapan rüzgâr enerjisi santralleri de dikkate alınarak yapılacaktır. Böylece Türkiye’deki uygulamanın üretim lisansına uygun olup olmadığı dikkate alınarak yargı kararları ışığında enerji üretiminin sonuçlarının çevre hukuku ile uyumu anlaşılmaya gayret edilecektir.

For most of the 21st century, the increasing energy demand in the world and in Turkey has been met by the conversion of fossil fuels into electrical energy. The damage to the environment caused by the energy production provided by fossil fuels is obvious. However, the energy need should be met in parallel with the constitutional principle of 'the right to live in a balanced and healthy environment', as in the way in which the state fulfills its other duties. As a matter of fact, today, renewable energy sources that can meet the increasing energy need come to the fore and the energy production produced in this way is becoming more and more widespread. Renewable energy is covered by the provision of Article 168 of the Constitution which is the “natural wealth and resources are under the jurisdiction and disposal of the State”. According to the Constitution, there is no private ownership of such energy resources, and the right to operate them belongs to the State. Therefore, the law and administrative law on solar energy, which is the world's largest energy source among these resources, has an active and important role. Electricity generation activity, which is one of the ways of using solar energy, is carried out by solar power plant (GES). For the installation of (GES), a legal infrastructure is required, especially in terms of administrative law. From the legislative point of view, there is no specific legal regulation regarding the solar power plant installation and the relations between the private legal persons who own the power plant and the administration. A higher regulation was made with the Law No. 5346 on the Use of Renewable Energy Resources for the Purpose of Electric Power Generation, and the details of the subject were regulated later with regulations and communiqués. Technical procedures are at the forefront in the evaluation of the GES installation process and related applications. In this context, applications made in order to ensure the effective and efficient use of energy in electricity generation will be subjected to technical evaluation within the framework of the provisions of the legislation, especially the Regulation on the Technical Evaluation of the Applications for Solar Energy Based Electricity Generation and the Regulation on the Solar Energy Based Electricity Generation Facilities. In the evaluation, the authorized administrations that will make the technical evaluation, associate degree and license applications, procedures and principles regarding the technical opinion to be given on amendment requests and similar applications are determined. In addition, the relevant administration will fulfill the inspection obligation of the standards and test methods of the production facilities. It is imperative that the subject be subjected to a deep evaluation in terms of the consequences that will emerge. Because the details of measurement and standards and all matters subject to technical evaluation not only concern private law persons who operate solar power plants, but also primarily the relevant environment, the people of the environment, the whole country and even the world. The relationship between technical evaluations and audits, decisions regarding the application process, and decisions made as a result of associate and license applications with administrative law is the focus on this study. In the study, all these applications and evaluations regarding solar power plants will be evaluated in terms of the activities and transactions of the administration. As a matter of fact, these evaluations are an administrative action in terms of administrative law. Therefore, it is aimed to deal with the subject within the framework of administration action theory, provided that it is limited to the legislation. In addition, energy production, which is the subject of the transaction, is related to the activities of the administration. In this context, the issue of which administrative activities should be evaluated regarding the solar power plant and the processes related to solar energy production will be discussed. At this point, it will be taken into account that the basic principle applied when performing an activity in terms of private law persons is freedom, and if the activity is a public service, there will be some principles and limits on the grounds of public interest. The aforementioned evaluation will be made by taking into account wind power plants that produce electricity, which is one of the other renewable energy sources. Thus, the compatibility of the results of energy production with environmental law will tried to be understood in the light of judicial decisions with considering whether the application in Turkey is suitable for the production license or not.