İDARE HUKUKU VE İDARİ YARGI ULUSLARARASI SEMPOZYUMU İSALAJ 2022, İstanbul, Türkiye, 16 - 18 Mayıs 2022, cilt.1, sa.58, ss.295-315
Dünya’da ve Türkiye’de artan enerji ihtiyacı, 21. yüzyılın büyük bir kısmında
fosil yakıtların elektrik enerjisine dönüştürülmesi ile karşılanmıştır. Fosil yakıtlar
vasıtasıyla sağlanan enerji üretiminin ise çevreye verdiği zarar aşikardır. Oysaki enerji
ihtiyacı, devletin diğer ödevlerini yerine getirme usullerinde olduğu gibi Anayasal bir ilke
olan ‘dengeli ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı’ ile paralel şekilde karşılanmalıdır.
Nitekim günümüzde, artan enerji ihtiyacına cevap verebilecek yenilenebilir enerji
kaynakları ön plana çıkmakta ve bu yolla gerçekleşen enerji üretimi giderek
yaygınlaşmaktadır.
Yenilenebilir enerji kaynakları, Anayasa’nın 168. maddesi, ‘tabii servet ve
kaynakların Devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu’ hükmü kapsamında
düzenlenmektedir. Bu tür enerji kaynaklarına ilişkin özel bir mülkiyet söz konusu
olmayıp, bunların işletilme hakkı yine Anayasa hükmünce Devlete aittir. Dolayısıyla bu
kaynaklardan dünyanın en büyük enerji kaynağı olma özelliğini bünyesinde barındıran
güneş enerjisi ile enerji üretimi hususunda hukuk ve idare hukuku, aktif ve önemli bir
role sahiptir. Güneş enerjisini kullanım yollarından biri, elektrik üretimi olup mezkûr
faaliyet, güneş elektrik santrali (GES) vasıtasıyla yürütülmektedir. GES’lerin kurulumu
için -başta idare hukuku nezdinde- hukuki bir altyapı gerekmektedir.
Mevzuat açısından bakıldığında, güneş enerjisi santrali kurulumu ve santral sahibi
özel hukuk kişilerinin idare ile ilişkilerine dair spesifik bir kanuni düzenleme
bulunmamaktadır. 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi
Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ile üst bir düzenleme yapılmış, konunun
ayrıntıları yönetmelik ve tebliğlerle sonradan düzenlenmiştir.
GES kurulum süreci ve buna ilişkin başvuruların değerlendirilmelerinde teknik
usuller ön plandadır. Bu kapsamda başta Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretimi
Başvurularının Teknik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ve Güneş Enerjisine
Dayalı Elektrik Üretim Tesisleri Hakkında Yönetmelik olmak üzere mevzuat hükümleri
çerçevesinde, elektrik enerjisi üretiminde enerjinin etkin ve verimli kullanımını sağlamak
amacıyla yapılan başvurular teknik değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Değerlendirmede,
teknik değerlendirmeyi yapacak yetkili idareler, önlisans ve lisans başvuruları, tadil
talepleri ve benzeri başvurular hakkında verilecek teknik görüşe ilişkin usul ve esasları
belirlemektedir. Ayrıca ilgili idare, üretim tesislerinin standartları ve test yöntemlerinin
denetimi yükümünü yerine getirecektir. Ölçüm ve standartlara ilişkin detaylar ile teknik
değerlendirmeye tabi tüm hususlar, sadece GES işleten özel hukuk kişilerini değil
sonuçları itibarıyla başta ilgili çevreyi, çevre halkını, tüm ülkeyi ve hatta dünyayı
ilgilendirebileceğinden konunun derin bir değerlendirmeye tutulması zaruridir.
Teknik değerlendirme ve denetimlerin, başvuru sürecine ilişkin kararların,
önlisans ve lisans başvuruları neticesinde verilen kararların idare hukuku ile ilişkisi, işbu çalışmanın odak noktasıdır. Çalışmada güneş elektrik santrallerine ilişkin tüm bu
başvurular ve değerlendirmeler, idarenin faaliyet ve işlemleri açısından
değerlendirilecektir. Nitekim bu değerlendirmeler, idare hukuku açısından idari bir işlem
niteliğindedir. Dolayısıyla konunun idari işlem teorisi çerçevesinde mevzuatla sınırlı
kalmak kaydıyla ele alınması hedeflenmektedir. Ayrıca işlemin konusunu oluşturan enerji
üretimi, idarenin faaliyetlerine ilişkindir. Bu bağlamda güneş elektrik santrali ve güneş
enerjisi üretimine ilişkin süreçlerin idarenin faaliyetlerinden hangisine veya hangilerine
ilişkin olduğu hususlarının değerlendirilmesi gerekmektedir. Özel hukuk kişileri
açısından bir faaliyet gerçekleşirken uygulanan temel ilkenin serbestlik olması, faaliyetin
kamu hizmeti olması halinde kamu yararı gerekçesiyle bazı ilke ve sınırların mevcut
olacağı hususları bu noktada dikkate alınacaktır. Mezkûr değerlendirme diğer
yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi yapan rüzgâr enerjisi santralleri de
dikkate alınarak yapılacaktır. Böylece Türkiye’deki uygulamanın üretim lisansına uygun
olup olmadığı dikkate alınarak yargı kararları ışığında enerji üretiminin sonuçlarının
çevre hukuku ile uyumu anlaşılmaya gayret edilecektir.
For most of the 21st century, the increasing energy demand in the world and in
Turkey has been met by the conversion of fossil fuels into electrical energy. The damage
to the environment caused by the energy production provided by fossil fuels is obvious.
However, the energy need should be met in parallel with the constitutional principle of
'the right to live in a balanced and healthy environment', as in the way in which the state
fulfills its other duties. As a matter of fact, today, renewable energy sources that can meet
the increasing energy need come to the fore and the energy production produced in this
way is becoming more and more widespread.
Renewable energy is covered by the provision of Article 168 of the Constitution
which is the “natural wealth and resources are under the jurisdiction and disposal of the
State”. According to the Constitution, there is no private ownership of such energy
resources, and the right to operate them belongs to the State. Therefore, the law and
administrative law on solar energy, which is the world's largest energy source among
these resources, has an active and important role. Electricity generation activity, which is
one of the ways of using solar energy, is carried out by solar power plant (GES). For the
installation of (GES), a legal infrastructure is required, especially in terms of
administrative law. From the legislative point of view, there is no specific legal regulation regarding
the solar power plant installation and the relations between the private legal persons who
own the power plant and the administration. A higher regulation was made with the Law
No. 5346 on the Use of Renewable Energy Resources for the Purpose of Electric Power
Generation, and the details of the subject were regulated later with regulations and
communiqués.
Technical procedures are at the forefront in the evaluation of the GES installation
process and related applications. In this context, applications made in order to ensure the
effective and efficient use of energy in electricity generation will be subjected to technical
evaluation within the framework of the provisions of the legislation, especially the
Regulation on the Technical Evaluation of the Applications for Solar Energy Based
Electricity Generation and the Regulation on the Solar Energy Based Electricity
Generation Facilities. In the evaluation, the authorized administrations that will make the
technical evaluation, associate degree and license applications, procedures and principles
regarding the technical opinion to be given on amendment requests and similar
applications are determined. In addition, the relevant administration will fulfill the
inspection obligation of the standards and test methods of the production facilities. It is
imperative that the subject be subjected to a deep evaluation in terms of the consequences
that will emerge. Because the details of measurement and standards and all matters
subject to technical evaluation not only concern private law persons who operate solar
power plants, but also primarily the relevant environment, the people of the environment,
the whole country and even the world.
The relationship between technical evaluations and audits, decisions regarding the
application process, and decisions made as a result of associate and license applications
with administrative law is the focus on this study. In the study, all these applications and
evaluations regarding solar power plants will be evaluated in terms of the activities and
transactions of the administration. As a matter of fact, these evaluations are an
administrative action in terms of administrative law. Therefore, it is aimed to deal with
the subject within the framework of administration action theory, provided that it is
limited to the legislation. In addition, energy production, which is the subject of the
transaction, is related to the activities of the administration. In this context, the issue of
which administrative activities should be evaluated regarding the solar power plant and
the processes related to solar energy production will be discussed. At this point, it will be
taken into account that the basic principle applied when performing an activity in terms
of private law persons is freedom, and if the activity is a public service, there will be some
principles and limits on the grounds of public interest. The aforementioned evaluation
will be made by taking into account wind power plants that produce electricity, which is
one of the other renewable energy sources. Thus, the compatibility of the results of energy
production with environmental law will tried to be understood in the light of judicial
decisions with considering whether the application in Turkey is suitable for the
production license or not.